- Het Frans-Zwitserse bedrijf Stem stelt een manier te hebben gevonden om koffie op basis van een enkele cel van een koffieplant te kweken.
- De smaak laat nog te wensen over, maar binnen een half jaar hoopt het bedrijf een goede kweekkoffie te kunnen zetten.
- Stem mikt erop om over negen maanden de markt op te gaan, allereerst in Singapore.
- Lees ook: Kweekvlees laat nog minstens 1,5 jaar op zich wachten: Europese voedselautoriteit heeft nog nul aanvragen binnen
Wie denkt aan uit cellen gekweekt voedsel, komt al snel uit bij kweekvlees en -vis. Wereldwijd werken startups, zoals het Nederlandse Mosa Meat en Meatable, aan de productie van vlees waar geen dieren aan te pas komen.
Je kunt het concept verder trekken, zo blijkt uit het verhaal van ondernemers Henri Kunz en Tom Clark. Hun startup Stem werkt vanuit Switzerland aan de ontwikkeling van kweekkoffie, oftewel koffie waar gaan boon voor nodig is.
Boonloze koffie, dat doet denken aan de producten van het Nederlandse merk Northern Coffee. Verwisselt die startup de bonen echter voor lupine, kikkererwten en gedroogde zwarte bessen, Stem haalt het zwarte goud uit cellen van koffieplanten.
De beiden in Parijs woonachtige Kunz en Clark geven tekst en uitleg in een ruim opgezet appartement aan de Amsterdamse grachten, dat serieondernemer Kunz als tweede huis stelt te huren. Aan de muren hangen verscheidene klassieke schilderijen. Nee, die zijn niet van hem, lacht Kunz desgevraagd. “Ik huur een gemeubileerd appartement. Ik had geluk dat ik zo’n mooi plekje kon vinden.”
Ontbossing tegengaan
Waarom de heren zich storten op futuristisch klinkende kweekkoffie? Vanwege milieuredenen, zegt Clark. Om de immer stijgende wereldbevolking van hun dagelijkse bakkie pleur te voorzien, wordt in koffieproducerende landen sterk ontbost, benadrukt Clark. “Koffie is de op vijf na meest CO2-uitstotende soort voeding die er is. Wij denken die uitstoot terug te kunnen brengen.”
Kunz: “We willen de druk van de natuurlijke koffieteelt op de aarde verlichten, door te laten zien dat je in feite alleen de cellen nodig hebt om koffie te kunnen produceren. Je hoeft dus minder uit de aarde te halen.”
Kunz laat een blad zien van een arabicaplant. “Kijk, hier halen we een cel uit”, zegt de ondernemer, die al jaren onderzoek doet naar kweektechnologieën. “Op biologisch niveau is zo’n cel al koffie. We vermenigvuldigen de cellen in een groeimedium [een substraat met de juiste voedingsstoffen, red.]. Het resultaat is een soort biomassa, een poeder dat we in een zelf ontwikkeld apparaat roosteren. Het is in feite gewoon weefseltechnologie.”
Wereldwijd storten meerdere partijen zich op de ontwikkeling van koffie op basis van gekweekte cellen. Finse wetenschappers slaagden er in 2021 in koffie op deze wijze te produceren. Vanuit de Verenigde Staten ontwikkelt het bedrijf California Cultured een soortgelijke techniek.
Clark en Kunz zelf werken sinds medio 2022 aan de ontwikkeling van hun koffie op celbasis, maar hebben hun creatie nog niet geproefd. Dat mag ook niet zomaar, stellen Clark en Kunz, omdat het product nog niet door de Europese voedselwaakhond EFSA is goedgekeurd. Kunz: “Stel dat we jou onze koffie zouden laten proeven, dan zouden we de wet overtreden.”
Het is de reden dat ze in Zwitserland aan de ontwikkeling van hun product werken. Het land, dat niet onderdeel van de Europese Unie is, hanteert soepelere wetgeving. Hun koffie mag er geproefd worden, mits dat binnen hun laboratorium aldaar gebeurt. De Zwitserse chemieprofessor Chahan Yeretzian, tevens oprichter van het bedrijf, ziet er toe op de ontwikkeling.
Kweekkoffie nog te bitter
In een video die de ondernemers tonen, testen drie professionele koffietesters in Zwitserland de creatie. Ze trekken een vies gezicht. Clark lacht: “Zoals je ziet, heeft de koffie nog niet de kwaliteit die we nastreven. Het zal nog wel een half jaar duren voordat we de juiste smaak te pakken hebben.”
Wat er mis is met wat Clark en Kunz het “prototype” van hun koffie noemen? “Er zit een bittere noot in, die niet ideaal is en er is veel residu. Maar goed, koffie is dan ook een erg complex product om te maken.”
Clark kan het weten. De Australiër en koffieleut verhuisde in 2010 naar Parijs met als doel om specialty coffee groot te maken in Frankrijk. Sindsdien runt hij het bedrijf Coutume Café, een keten van inmiddels tien Parijse koffiezaken met zo’n honderd medewerkers. Hij en de van origine Zwitserse Kunz leerden elkaar in 2015 kennen via elkaars vrouwen.
Als je het drankje nog nergens mag drinken, behalve in een laboratorium in Switzerland, is het dan wel veilig? “Zeker”, zegt Kunz. “Het is niet giftig en dus veilig om te gebruiken. Genetisch gezien, is het pure koffie. De chemische verbindingen zijn dezelfde als die van koffie.”
Wil je de drank in Europa op de markt brengen, dan moet je eerst een lang toetsingstraject door bij de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid EFSA. Clark en Kunz zetten hun zinnen daarom eerst op de Singaporese markt.
Dit Aziatische eilandenrijk besloot het vergelijkbare kweekvlees tijdens de coronacrisis als eerste land ter wereld te accepteren, oorspronkelijk met als doel de voedselproductie op peil te houden tijdens de pandemie. Sindsdien kun je er uit cellen gekweekte kip eten in restaurants. Kweekvleesbedrijf Meatable wil vanaf 2024 gekweekte worstjes en dumplings in het land verkopen.
Binnen zes tot negen maanden verwachten de ondernemers hun kweekproduct de Singaporese markt op te krijgen. Ze willen er een cold brew-koffie lanceren, een populair drankje in Azië.
Stem werkt al samen met een Aziatische investeerder. Hoeveel geld de Aziaten in het bedrijf hebben gepompt, mogen de ondernemers contractueel niet zeggen. Het zou gaan om een “angel-investering”, wat doorgaans neerkomt op enkele tonnen.
Hun product de Europese markt op brengen zal wat meer voeten in de aarde hebben, realiseren Kunz en Clark zich. Kunz: “We verwachten maximaal achttien maanden nodig te hebben voordat we goedkeuring van de voedselautoriteit krijgen. We maken gebruik van weinig ingewikkelde weefselmanipulatieprocessen, dus ik denk dat het niet lang zal duren.”
Nog geen aanvragen van voedselkwekers bij Europese marktwaakhond
Navraag bij de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid leert dat de procedure korter, maar “ook langer” dan achttien maanden kan duren. “We trekken negen maanden uit voor een risicobeoordeling, maar kunnen de klok stilzetten, indien we meer gegevens of informatie nodig hebben voor het voltooien van de risicoanalyse”, mailt een woordvoerder.
Opvallend detail: de voedselautoriteit laat weten tot dusver nog geen enkele aanvraag te hebben ontvangen van bedrijven die voedsel produceren op celbasis, zoals kweekvlees of -vis.
Het werpt de slotvraag op of het voorlopig niet vooral bij mooie praatjes blijft in de wereld van op cellen gekweekte voedingsproducten. Ook Kunz is niet gek van het schetsen van vergezichten, die in de praktijk op barrières blijken te stuiten. In een uitgebreid interview met MT/Sprout eind december zei hij al in februari kweekkaviaar op de markt te willen brengen. Dat project staat nu, amper drie maanden later, in de pauzestand - kweekkaviaar is nog altijd toekomstmuziek.
Blaast Kunz niet wat te hoog van de toren met zijn kweekambities? “Wat betreft dat kaviaarproject, dat hebben we inderdaad in de ijskast moeten zetten, omdat de regelgeving voor gekweekt eten vrij ingewikkeld blijkt te zijn”, geeft Kunz toe. Toch, ondernemer als hij is, blijft Kunz een optimist. “Voor dranken is het eenvoudiger om goedkeuring te krijgen, denken wij.”