De verkiezingen voor de Tweede Kamer van 22 november zetten het politieke landschap op z’n kop. Met veel nieuwe gezichten, partijen en combinaties van partijen die het voortouw kunnen nemen.

De prominentste partijen die een nieuwe machtsfactor lijken te worden, zijn de partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt en de BBB en Caroline van der Plas. Daarnaast legt de combinatie van PvdA/GroenLinks onder aanvoering van Frans Timmermans meer gewicht in de schaal.

Waar de Nederlandse politiek de afgelopen jaren gekenmerkt werd door grotere politieke versnippering, is het bij de komende verkiezingen de vraag of er wat grote machtsblokken ontstaan, waardoor mogelijk wordt om met drie of vier partijen een enigszins stabiele coalitie te vormen.

Nieuwe peiling: NSC de grootste, gevolgd door PvdA/GroenLinks en VVD

Een nieuwe peiling van bureau I&O Research wijst erop, dat het spannend wordt bij de vorming van een coalitie die een meerderheid heeft in de Tweede Kamer.

De virtuele zetelverdeling bij nieuwe verkziezingen ziet er in de op 11 september gehouden peiling als volgt uit.

Peiling I&O Research van 11 september 2023

(Mogelijke zetelverdeling in de Tweede Kamer)

  • NSC: 28 zetels
  • PvdA/GroenLinks: 27 zetels
  • VVD: 25 zetels
  • BBB: 14 zetels
  • PVV: 14 zetels
  • PvdD: 7 zetels
  • D66: 6 zetels
  • SP: 5 zetels
  • CDA: 4 zetels
  • Volt: 4 zetels
  • FvD: 4 zetels
  • SGP: 4 zetels
  • CU: 4 zetels
  • Denk: 2 zetels
  • JA21: 1 zetel
  • 50+: 1 zetel

Het lijkt erop dat er drie partijen zijn die elk hoog in de twintig zetels kunnen scoren: NSC, PvdA/GroenLinks en de VVD.

Hierbij moet aangetekend worden dat de peiling van 11 september mogelijk nog niet het volle effect van het leiderschapsdrama bij de Partij voor de Dieren heeft verdisconteerd. Die partij scoort in de peiling van I&O Research nog 7 zetels. De vraag is of dat zo blijft, of dat bijvoorbeeld de PvdA/GroenLinks nog kan profiteren van de chaos bij de Partij voor de Dieren.

Coalitie op rechts: PVV kan sleutelrol krijgen

Interessant voor de coalitievorming is vooral of er een stabiele meerderheid op centrumrechts mogelijk is. De meest voor de hand liggende combinatie als hart van een nieuw kabinet is daar: NSC, VVD en BBB. Samen hebben deze drie partijen in de peiling van I&O Research 67 zetels.

Met de PVV erbij zou je een meerderheid van vier partijen hebben, maar dat ligt onder meer bij Pieter Omtzigt gevoelig.

PVV-partijleider Geert Wilders wil na jarenlang oppositie te hebben gevoerd, wel weer meeregeren, zo zegt hij zaterdag in een interview in de Telegraaf. "Het is mij een lief ding waard om mee te kunnen doen om de asielinstroom te beperken. Dit is een kans om grote problemen - van asiel tot koopkracht - aan te pakken. Daarvoor moet iedereen over zijn schaduw heen springen."

Hij noemt het "verstandig" dat de nieuwe VVD-leider Dilan Yeşilgöz de PVV niet langer uitsluit bij de vorming van een nieuwe coalitie. "Als Yeşilgöz dit niet doet, levert ze zich over aan linkse partijen. Het is electoraal verstandig, maar ik hoop ook dat ze het meent."

Volgens Wilders gaan de verkiezingen over bestaanszekerheid, inkomen, koopkracht, asiel en migratie. Er moet een oplossing komen voor de asielinstroom en dat kan volgens Wilders alleen met de PVV. "Links gaat niet met ons regeren, de VVD kan met iedereen regeren."

Voor een centrumrechtse coalitie zouden in de huidige situatie minstens twee extra partijen nodig zijn, als de PVV niet mee kan doen in een coalitie. Het alternatief is om toch PvdA/GroenLinks bij een centrumcoalitie te betrekken, maar dat zullen dan moeizame onderhandelingen worden op dossiers als asiel en het milieubeleid.

Veel kiezers twijfelen nog wat ze stemmen op 22 november

I&O Research benadrukt dat er nog veel onzekerheid is en dat verschuivingen nog goed mogelijk zijn wat betreft de voorkeur van kiezers. Het onderzoeksbureau maakt hierbij de volgende kanttekeningen:

  • Nieuw Sociaal Contract wordt door een kwart van het totale electoraat (26 procent) nog overwogen. Met name kiezers die nu voorkeur geven aan BBB kijken ook nog naar de partij van Omtzigt. Voor maar liefst 44 procent van de kiezers die helemaal nog niet weten waarop zij gaan stemmen komt NSC in aanmerking.
  • PvdA/GroenLinks heeft nog electoraal potentieel bij D66, PvdD, Volt en kiezers die het nu nog niet weten. De helft van de huidige D66-kiezers overweegt ook een stem op PvdA/GL. (Andersom geldt dat een kwart van de PvdA/GL-kiezers ook D66 nog overweegt.) Van de NSC-kiezers overweegt 13 procent ook nog PvdA/GL, in absolute zin is voor de partij van Timmermans bij Omtzigt dus het meest te halen (circa vier zetels).
  • De VVD wordt nog overwogen door kiezers die momenteel voorkeur geven aan JA21, CDA, NSC en kiezers die nog geen voorkeurspartij hebben. Dus ook voor de VVD is er in absolute zin het meest bij te winnen van Omtzigt (ca. drie zetels).
  • Voor de PVV geldt hetzelfde. De partij van Wilders kan nog winnen van JA21, FvD, BBB en NSC.
  • De BBB is voor maar liefst 18 procent van het hele electoraat nog tweede of derde keuze. Bijna vier op tien NSC-kiezers overwegen ook de partij van Van der Plas nog, dat zouden maar liefst tien zetels zijn. Ook vier op tien PVV-kiezers hebben de BBB nog niet volledig afgeschreven.

LEES OOK: Europarlementariër Partij voor de Dieren: dit is het grootste probleem met Hoekstra als Eurocommissaris