Historicus Chris van der Heijden is sinds ongeveer een jaar lid van het wetenschappelijk bureau van 50Plus. Hij staat achter de partij maar niet om redenen die je zou verwachten. “Ik hoop filosofie in de partij te kunnen brengen.”
In een column schreef ik eerder deze maand dat de generatie 50Plus er een behoorlijke puinzooi van heeft gemaakt. Die column was ook mijn oud-docent op de School voor Journalistiek, Chris van der Heijden, niet ontgaan. “Leuk stukje – en ook terecht, helaas”, schreef hij in een e-mail.
Toen ik een week later een artikel schreef over een uitspraak van 50Plus-partijkandidaat Corrie van den Brink, kwam ik tot mijn verbazing de naam van mijn oud-docent tegen op de website van de partij. Namelijk als penningmeester van het wetenschappelijk bureau van 50Plus.
Genoeg reden dus om met hem te Skypen.
Ruben: Goedemiddag, leuk u na zoveel jaar weer eens te spreken. Eerlijk gezegd verbaast het me dat u penningmeester bent bij het wetenschappelijk bureau van 50Plus.
Chris: Waarom?
Vanwege uw bevestigende mail over mijn kritische column over de generatie 50Plus.
Voor een groot deel is het waar wat je schrijft. Ik kan die ontevredenheid goed begrijpen. We hebben ontzettend veel steken laten vallen met zijn allen. Intellectuele sufferds, zoals ik, leefden de laatste tijd toch in een soort echokamer en zagen allerlei dingen in de samenleving niet. Soms ook letterlijk niet, de schutting van het vrijstaande huis is hoog.
Oké, misschien lijkt de basis waarop de ontevredenheid van mij en die van 50Plus is gestoeld wel meer op elkaar dan ik dacht. Voordat we het daar over gaan hebben. Hoe bent u bij deze partij terechtgekomen?
Puur toeval. Mijn broer Haye (red, bekende acteur en programmamaker) wilde op hun lijst komen – wat uiteindelijk niet gelukt is. Wel had hij veel contact met Henk Krol. Haye introduceerde mij bij 50Plus om eens mee te denken. Waarom niet? Ik had in eerste instantie niets met deze partij maar wilde best een keer komen praten.
U had niet in eerste instantie niets met 50Plus?
Het was in mijn ogen een totaal non-descripte partij die het bijna alleen over pensioenen had. Het ontbreekt nog altijd een beetje aan visie, vind ik. Standpunten genoeg maar visie... Ik zit niet bij het wetenschappelijke bureau van de partij omdat ik voor het AOW-standpunt warm loop. Daar houd ik me niet zo bezig. Wel ben ik geïnteresseerd in de grote bewegingen en patronen. Ik hoop filosofie in de partij te kunnen brengen.
Waarom wil je filosofie inbrengen bij juist deze partij?
Ik ben net als velen enorm in verwarring over de maatschappij waarin we leven. Na de ontzuiling hebben mensen steeds sterker het gevoel gekregen dat ze nergens meer bij horen. Je ziet daardoor dat burgers op zoek gaan naar nieuwe groepen waar zij dingen gemeen hebben. Via games, sport, foodblogs, beroepscommunities.
Maar dus ook in de politiek, zoals je ziet bij onder meer 50Plus, de Piratenpartij, de Partij van de Dieren en Geenpeil. De PVV lijkt van naam misschien niet op zo’n partij voor een belangengroep maar dat is het natuurlijk wel als je naar hun standpunten kijkt.
Volstaan de huidige, grote politieke partijen niet?
Ik denk het niet. De politiek waar ik groot mee ben geworden, heeft zijn tijd gehad. Daarmee bedoel ik de drie grote politieke blokken van het liberalisme, de sociaaldemocratie en de christendemocratie.
De samenleving is erg complex geworden. Die kun je niet meer met slechts drie grote stromingen vertegenwoordigen. De politiek zal veel meer gaan naar een bestel dat bestaat uit partijen die zich inzetten voor belangen van allerlei groepen. En als de huidige partijen wél blijven bestaan, waar ik niet van uitga, dan zullen daarbinnen allerlei subdivisies van belangengroepen komen.
Hebben leeftijdsgroepen zoveel belangen met elkaar gemeen? Ik heb het idee dat een 55-jarige vermogensbeheerder uit Wassenaar zich over andere dingen druk maakt dan een 56-jarige gemeenteambtenaar uit Purmerend.
Ik denk dat mensen van 50plus, zoals ik, veel dingen hebben waarin wij elkaar meteen begrijpen. Fatsoen. Taalgebruik. De beleving van media. Jezelf zo op de voorgrond plaatsen met al die selfies, daar denken veel ouderen toch wel gauw over: doe even normaal. En zo is er veel.
Dingen gemeen hebben is toch iets anders dan het politiek met elkaar eens zijn? Los van de AOW-leeftijd, wat bindt ouderen qua politieke visie?
Als je naar de maatschappelijke patronen kijkt, zie je dat de vorige eeuw echt ‘de eeuw van het kind’ is geweest. Alles moest sneller, jonger, groter, mooier en leuker. Zeg Amerikaanser. Die beweging is in de geschiedenis vrij uniek en heeft onze samenleving enorm gevormd.
‘Meer’, ‘sneller’, ‘leuker’ zijn belangrijke kenmerken van het recente verleden. Maar ik denk dat hierop een correctie komt. Veel mensen in mijn leeftijdscategorie hebben het gevoel, denk ik, van ‘doe maar rustig, doe maar gewoon’. Veel jongeren vinden dat ook al. Ik zie het aan mijn studenten.
Zo’n nieuwe telefoon die een paar millimeter dunner is. Dat is leuk, maar ook niet meer dan dat. Dat weet je beter als je wat ouder bent, wat meer ervaring hebt. En eigenlijk zie ik het bij jouw generatie al gebeuren. Die allernieuwste telefoon hoeft niet meer per se. Als ‘ie het maar doet.
Willen we niet meer vooruit?
Natuurlijk wel maar het is een illusie te denken dat de dingen voortdurend beter worden. Er zit een grens aan die verbetering. Natuurlijk gaat bijvoorbeeld de medische wetenschap vooruit. Maar we zullen de dood niet uitbannen. Dat moet ook niet, dat zou vreselijk zijn. En je kunt nog zoveel maatregelen tegen van alles en nog wat nemen, maar rampen kan je niet uitbannen, terrorisme voorlopig helaas ook niet. Het is wijzer daarvan uit te gaan.
Dit soort visies heb ik nog niet in het partijprogramma of de mediaoptredens van Henk Krol kunnen ontdekken.
Dat is ook wel mijn kritiek op de partij. Als ik over dergelijke filosofieën praat, kijken mensen me aan alsof ze het in Keulen horen donderen. Je kunt geen partij bouwen op louter standpunten. Het ontbreekt 50plus nog te veel aan visie.
Deze week stelde ChristenUnie en Omroep Max voor om een ministerie voor ouderenzaken in te voeren. Zou dat goed zijn?
Op het eerste gezicht ben ik niet zo’n voorstander van dat soort dingen. We kunnen niet van alles een ministerie maken. Dan komen er te veel. Want wat moet er dan wel niet nog meer bij? Een ministerie van jongeren? Een ministerie van dieren?
Allemaal verschillende politieke partijen die opkomen voor bepaalde groepen, wordt dat ook niet een beetje ‘te veel’?
In de politiek is die diversiteit juist goed. De wereld is nou eenmaal complex. Maar het is wel zaak dat de uitvoerende macht klein blijft, anders kunnen er geen besluiten worden genomen.
Wat vindt u van Henk Krol?
Tot nu toe kon Krol zijn eigen gang gegaan. 50plus is natuurlijk nog een klein clubje. Maar dat gaat veranderen. In ieder geval als we de peilingen moeten geloven. Als de fractie groter wordt moet er een organisatie staan met een fundamentele visie.
Er zal ook serieus onderzoek moeten worden gedaan door de fractie. Toen ik erbij kwam stond het wetenschappelijk bureau nog in de kinderschoenen. Dat is nu aan het veranderen. 50plus wordt groter dan Henk Krol.
Heb je hem wel eens gesproken?
Ik heb hem een paar keer gesproken. Wel weet ik dat hij in staat is om mensen met zich mee te krijgen. Je ziet op straat dat de achterban echt dol op hem is. Ik heb het gevoel dat hij oprecht is. En hij kan spreken in populaire taal, iets wat mij totaal ontbreekt.
Zes jaar geleden mislukte het BNN een politieke jongerenpartij te starten. Ook zijn jongeren nauwelijks vertegenwoordigd in het klassieke poldermodel. Ze nemen geen zitting in vakbonden en worden niet zo gauw lid van een publieke omroep. Zijn jongeren van nu minder in staat om zich te verenigen dan hun ouders?
Dat is maar hoe je ‘verenigen’ opvat. Ik denk dat jongeren zich juist fantastisch kunnen verenigen. Alleen op een andere manier. Jongeren zijn niet meer lid van clubjes die bij elkaar komen om met elkaar te praten. Maar ze zijn wel de hele dag met elkaar in contact via het internet.
Als je ziet naar hoe snel nieuws zich verspreidt, videobloggers elkaar vinden of er een flashmob wordt georganiseerd, denk ik dat jongeren heel goed in staat zijn om zich te verenigen. Kijk bijvoorbeeld naar hoe hier dit jaar het Oekraïne-referendum is opgezet dankzij een grote beweging op internet - die van Geenstijl en de club van Thierry Baudet.
Het verenigen gaat alleen niet meer via de klassieke vorm maar vindt plaats op andere manieren. En zo gaat dat eigenlijk altijd in de geschiedenis. Dingen veranderen.
In Italië staan veel jonge mensen achter Beppe Grillo, een politicus die in de peilingen bijna de grootste partij is. Zijn beweging – zoals hij het noemt - wil uiteindelijk politieke partijen opheffen en via een soort van online referenda alles beslissen. Erg radicaal niet waar?
De democratie is nog geen honderd jaar oud. Dat is echt heel jong in vergelijking met de politieke geschiedenis. We praten eigenlijk pas sinds 1945 over daadwerkelijke democratie. Het is idioot om te veronderstellen dat alles er in de toekomst uit zal zien zoals het nu is. Er zullen andere vormen van politiek komen. Tegelijkertijd is het ook een illusie te denken dat deze tijd bijzonder of radicaal is. Alles verandert altijd. Een vis ziet zijn eigen water niet. Iedere generatie denkt in een bijzondere tijd te leven.
Tot slot. Wat zou u willen meegeven aan Henk Krol als hij de premier van Nederland wordt?
Besef dat je maar een deel van de bevolking vertegenwoordigt.