De Nederlandse economie verbetert zichtbaar, maar er zijn meer hervormingen nodig om ook in de toekomst mee te kunnen in een snel veranderende wereldeconomie. Ook de overheidsfinanciën moeten verder worden verbeterd.

Dat zei president Klaas Knot donderdag bij de presentatie van het jaarverslag 2014 van De Nederlandsche Bank (DNB).

Volgens Knot zal de staatsschuld verder omlaag moeten, zeker omdat in de toekomst door de vergrijzing steeds minder werkenden bijdragen aan de aflossing ervan. Een lage overheidsschuld werkt bovendien als een financiële buffer om in een economische crisis de eerste klappen op te vangen.

Lage btw-tarief versoberen

Verder stelde Knot dat het kabinet “terecht” een herziening van het belastingstelsel hoog op het prioriteitenlijstje heeft staan. Een lagere belasting op arbeid kan de werkgelegenheid een impuls geven. Dat is nog altijd nodig want de werkloosheid daalt volgens DNB nog maar mondjesmaat.

Knot ziet mogelijkheden om ruimte te maken voor een belastingverlaging door minder goederen en diensten onder het lage btw-tarief te laten vallen. Voorbeelden wilde hij niet noemen. “Dat is een politieke discussie”, aldus Knot. Hij wees er wel op dat in geen enkele ander Europees land zo veel zaken onder het lage btw-tarief vallen.

Het herstel van de woningmarkt zet volgens DNB dit jaar door. Dat gebeurt in een "beheerst" tempo, mede dankzij overheidsmaatregelen die herhaling van de excessieve prijsstijgingen uit het verleden moeten voorkomen. Knot zei wel dat de afbouw van de hypotheekrenteaftrek naar zijn smaak best wat sneller zou mogen.

'Nederland vaart wel bij ECB-beleid'

Knot denkt dat ook de Nederlandse economie zal profiteren van de maatregelen die de Europese Centrale Bank (ECB) neemt om de lage inflatie in de eurozone aan te pakken. Met name de waardedaling van de euro komt de concurrentiepositie ten goede.

Maar volgens Knot moet het effect van het ECB-beleid op de Nederlandse handelsbalans niet worden overdreven. "Wij exporteren natuurlijk ook veel naar andere eurolanden, dat zijn onze belangrijkste handelspartners. Maar het is wel degelijk een stimulans voor de Nederlandse handel en economie.''

Desondanks is DNB wat minder optimistisch dan het Centraal Planbureau (CPB). Met name over de daling van de werkloosheid en de verbetering van de overheidsfinanciën is de centrale bank wat voorzichtiger, zei Knot zonder concrete cijfers te noemen. Wel stelt DNB vast dat het economisch herstel inmiddels breder gedragen wordt dan alleen door de export. "De economie loopt weer op twee benen", zei Knot.

Geldpers aan, hervormingsprikkel weg

De DNB-chef was als medebestuurder tegen het plan van ECB-president Mario Draghi om staatsschulden te gaan opkopen. Nu dat besluit eenmaal genomen is, zal hij het evenwel moeten uitvoeren, zei hij.

De ECB begon maandag met de steunaankopen van staatsobligaties. De euro staat daardoor sterk onder druk en de rentes op veel Europese staatsleningen zijn tot historisch lage niveaus gedaald.

Juist daar wringt volgens Knot de schoen. Voor sommige landen die eigenlijk nog meer moeten doen om hun staatsfinanciën op orde te krijgen, neemt het ECB-beleid zo de prikkel weg om de daarvoor benodigde hervormingen door te voeren. Zij worden door investeerders immers niet meer gestraft met een stijgende rente als ze de begrotingsafspraken aan hun laars lappen.

Dat geldt met name voor Frankrijk, dat onlangs opnieuw uitstel kreeg van de EU bij het terugdringen van het overheidstekort. "In de vijftien jaar dat we nu een monetaire unie hebben, had Frankrijk elf keer een te hoog tekort. Dat wordt over drie jaar veertien uit negentien als je uitzonderingen blijft maken. Daarmee ondermijn je niet alleen de regels, maar ook de publieke steun voor de euro", waarschuwde Knot.

DNB draagt minder af aan schatkist

Het opkoopprogramma van de ECB kan ook zijn weerslag hebben op de winst van DNB. Uit het jaarverslag blijkt dat DNB over 2014 minder dividend uitbetaalt aan de Nederlandse Staat. De winstuitkering komt op 903 miljoen euro, tegen 1,12 miljard euro een jaar eerder.

Het lagere dividend hangt samen met het lagere resultaat dat DNB afgelopen jaar heeft behaald. De centrale bank boekte 951 miljoen euro winst, tegen 1,18 miljard euro in 2013. De winstdaling werd vooral veroorzaakt door een forse afname van de rentebaten.

Het opkoopprogramma van de ECB kan de winst van DNB de komende jaren verder drukken, zeker als het economisch herstel harder doorzet en het programma sneller wordt afgebouwd dan verwacht. In dat geval kan het gebeuren dat DNB het opgekochte Nederlandse staatspapier, dat relatief duur is en weinig rendement oplevert, met verlies moet verkopen.

"Dat zou kunnen betekenen dat de minister van Financiën minder dividend van ons krijgt", erkende Knot. "Maar daar staat tegenover dat naarmate de economie sterker herstelt, hij meer belastinginkomsten krijgt."

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl