OPINIE – Het had de kortste column ooit kunnen zijn. Moet je je kinderen laten inenten, of niet?

Ja. Punt.

In plaats daarvan besloot journalist Pauline Bijster om haar twijfels rond vaccineren in 461 woorden van zich af te bloggen. “Dit is het stukje waarvan ik al lang weet dat ik het moet schrijven, maar het is zo’n waarlijk ingewikkeld en gevoelig onderwerp dat ik het uitstelde. Maar nu, vandaag, doe ik het”, schrijft ze afgelopen zaterdag op de site van vrouwenblad Happinez.

Bijster heeft haar vierde kind, dat inmiddels anderhalf jaar oud is, nog niet ingeënt. Daarmee heeft ze de volledige eerste fase van het Rijksvaccinatieprogramma, die bestaat uit vijf inentingsmomenten en overigens niet verplicht is, overgeslagen.

Haar redenen? Gevoelsargumenten en foute aannames.

Zo beweert ze dat Nederland vrij van polio is door "betere hygiëne en betere voeding". Niet waar. Pas na de invoering van de vaccinatie in 1957 is het aantal gevallen van polio in ons land sterk gedaald.

Bof, mazelen en rode hond heeft Bijster zelf gehad, "en dat was helemaal niet zo erg". Het klassieke N=1-argument, waarbij persoonlijke ervaring zwaarder weegt dan abstracte statistieken. Vertel maar eens aan de 114.900 mensen die in 2014 wereldwijd zijn overleden aan de mazelen dat de ziekte "helemaal niet zo erg" is.

Wel of niet vaccineren

Het blog van Bijster was voer voor de redactie van Zondag met Lubach, die in dertien minuten de belangrijkste bezwaren tegen vaccineren onderuithaalt.

De samenvatting:

Als je gevaccineerd bent, kun je toch ziek worden. Dus waarom zou je dan de prik halen?

Ja, het klopt dat een vaccin nooit bij 100 procent van de mensen aanslaat. Maar je wordt dan wel minder ziek dan als je niet gevaccineerd was.

Bovendien gaat het erom dat genoeg mensen immuun zijn om de verspreiding van de ziekte te stoppen. Groepsimmuniteit, heet dat. Er is een sterk verband tussen de gebieden waar de vaccinatiegraad relatief laag is en mazelen nog steeds rondgaat.

Zitten er giftige kwikverbindingen in het BMR-vaccin?

Nee, er zit een verbinding met kwik in "die soms in dode of geïnactiveerde vaccins wordt gebruikt vanwege de desinfecterende werking", aldus de site van het RIVM.

"Een vaccin is best ingewikkeld. Er zitten veel dingen in die onnatuurlijk klinken, maar die zijn nodig", aldus Lubach. "Je kunt je nu eenmaal niet tegen difterie vaccineren met een green happiness smoothie."

Koelvloeistof?

Ook niet waar. Er zit een stof in die 'familie' is van koelvloeistof, maar die is niet gevaarlijk.

Formaldehyde?

Ja, die kankerverwekkende stof komt voor in de vaccins in het Rijksvaccinatieprogramma, maar slechts in zeer kleine hoeveelheden.

"Tijdens het productieproces van vaccins wordt formaldehyde toegevoegd om te zorgen dat virussen en toxines geïnactiveerd (ongevaarlijk gemaakt) worden", schrijft het RIVM. "In sommige vaccins wordt formaldehyde toegevoegd als conserveermiddel om de ongewenste groei van bacteriën en schimmels tegen te gaan."

Bovendien maakt het menselijk lichaam elke dag zelf vele malen meer formaldehyde aan dan de dosis die in een vaccin voorkomt. Formaldehyde in vaccins levert volgens het RIVM dan ook geen gevaar op voor de gezondheid.

Vaccineren kan bijwerkingen hebben.

Ja, zoals met elk medicijn zijn er bijwerkingen. Maar ernstige bijwerkingen zijn bij inenten extreem zeldzaam. Koorts of pijnlijke armen zijn vervelend, maar minder erg dan mazelen of polio.

En autisme dan?

Er is een groep mensen die gelooft dat vaccineren kan leiden tot autisme bij kinderen. De bron van de paniek is een studie uit 1998 van Andrew Wakefield die dat verband leek aan te tonen. Maar de wetenschapper bleek te hebben gefraudeerd met de medische gegevens van de patiënten, zo bleek later. Het verband tussen vaccinatie en autisme is er niet.

Het RIVM heeft nog een hele lijst met fabels over vaccineren, maar de feiten gaan bij de meeste twijfelaars het ene oor in, het andere weer uit. Net als bij de discussie over het Oekraïneverdrag of een Nederlands vertrek uit de EU, draaien de argumenten tegen vaccineren vooral om een gevoel. En emotie is lastig te bestrijden met feiten.

Emotie wint

Vaccineren is een kwestie van waarden geworden, schreven Hidde Boersma en Annemiek Verbeek onlangs in de Volkskrant. Het artikel biedt een verhelderende inkijk in de hoofden van twijfelaars.

Want Pauline Bijster is lang niet de enige. Er is naast een kleine groep strenggelovigen een nieuwe groep ontstaan die de nakomelingen bewust niet vaccineert. Een groep die het gevoel heeft dat overheden en bedrijven te veel hun levens bepalen.

Ze verlangen terug naar een tijd van vóór de industrialisatie, waarin de samenleving kleinschaliger was. Ze negeren de supermarktschappen met bewerkte producten uit de voedselindustrie en kiezen voor puur eten van de boer.

Niet-prikken past in dat wereldbeeld. "Het is een daad van verzet tegen het grootkapitaal en de globalisering, waarvan Big Pharma de exponent bij uitstek is", schrijven Boersma en Verbeek. "Niet-prikkers zien vaccins als een uitwas van de industrialisatie, de motor achter de vergiftiging van de planeet en van elkaar."

Neo-romantici, noemt Boersma ze in een ander stuk op De Correspondent.

Schermen met feiten uit wetenschappelijke onderzoeken is zinloos. Niet-prikkers wantrouwen geijkte instituten en zien overal een complot van Big Pharma in. Die studies zijn gefinancierd door farmaceutische bedrijven, dus zijn de resultaten per definitie onbetrouwbaar, zo gaat de redenatie.

Menselijke basiswaarden

Wat wellicht helpt in de discussie is om waarden niet met feiten te bevechten. Als iemand werkelijk gelooft dat de wetenschap niet deugt, heeft het geen zin om met stapels onderzoeken te wapperen. Overtuigen lukt toch niet. Appelleer in plaats daarvan aan andere waarden.

De Israëlische sociale wetenschapper Shalom H. Schwartz heeft tien menselijke basiswaarden gedefinieerd. Een daarvan is universalisme: de bezorgdheid over het welzijn van alle mensen en de natuur.

Een simpel argument voor inenting kan zijn: als je niet vaccineert, breng je niet alleen je eigen kind maar ook dat van anderen in gevaar.

Of zoals Lubach het formuleert: "Als we [mazelen] wereldwijd willen uitbannen moet de vaccinatiegraad boven de 95 procent blijven. Dat lukt niet als moderne ouders het ineens gaan cultiveren als retro-puur-natuur-geitenwollenpokken-hipster-ziekte."

Want de kinderen van niet-prikkers blijven alleen vrij van ziektes, omdat de rest van Nederland wel is ingeënt. Vaccineren, kortom, is een kwestie van collectieve verantwoordelijkheid en solidariteit.

LEES OOK: iPhone-verslaving? Dat zal best, maar dit onderzoek rammelt nogal