De Britse premier Theresa May staat donderdag tegenover het parlement om toelichting te geven op het Brexit-akkoord.
Dat wordt nog spannend, want voor een meerderheid kan ze niet rekenen op haar eigen partijgenoten van de Conservatieven. Bovendien wemelt het bij ‘de Tories’ ook van de tegenstanders.
May slaagde er woensdag maar ternauwernood in om het conceptakkoord voor de Brexit door haar kabinet geaccepteerd te krijgen. Daar was wel wat kunst- en vliegwerk voor nodig. Unaniem was het kabinet waarschijnlijk niet, aangezien May dat niet expliciet meldde en sprak van een ‘collectief besluit’.
Het parlement stemt pas volgende maand, nadat ook de 27 andere EU-lidstaten hun mening hebben gegeven over het vertrekakkoord. Hoe die stemming er precies uit zal zien, is nog niet echt helder. Wel ligt het voor de hand dat een meerderheid van 320 stemmen nodig is om het Brexit-akkoord goed te keuren.
Eén probleem is dat het Lagerhuis geen toevoegingen of wijzigingen kan indienen omdat het gaat om een internationaal verdrag. Hooguit kan het parlement May dus terugsturen naar de onderhandelingstafel. Daarvoor is – met het oog op maart 2019 – echter nog nauwelijks tijd.
De Conservatieven verloren hun meerderheid in 2017 bij de vervroegde verkiezingen en regeren nu met fragiele steun van de Noord-Ierse Democratic Unionist Party. Juist Noord-Ierland en de kwestie van de grens met de Republiek Ierland is een heet hangijzer.
Hoe tekent het Britse parlement zich af?
In de oppositie gaat bijna iedereen hoogstwaarschijnlijk tegen het Brexit-akkoord stemmen. Dan hebben we het over:
- 230 pro-Europese en loyale Labour-leden (van in totaal 257).
- Schottish National Party, met 35 zetels, omdat Schotland zich als geheel tegen de Brexit uitsprak.
- Liberal Democrats (12 zetels), Plaid Cymru uit Wales (4) en de Groene Partij (1).
In totaal zijn dat 282 leden, en dus niet genoeg voor de benodigde meerderheid van 320 zetels. Maar May zal er wel behoorlijk zenuwachtig van worden, want binnen haar eigen partij rommelt het al jaren, waardoor niet alle 316 Conservatieven vóór haar akkoord zullen stemmen.
De tegenstand
Ironisch genoeg lijkt het erop dat zowel pro- als anti-Europese Tories tégen het akkoord gaan stemmen. De eurofielen omdat ze principieel tegen de Brexit zijn en de radicalen van de zogeheten European Research Group omdat het akkoord hen niet ver genoeg gaat. De tegenstand bestaat uit:
- De pro-Europese fractie binnen de Conservatieven, hooguit met 12 Tories.
- De Noord-Ierse Democratic Unionist Party die de nieuwe situatie voor Noord-Ierland zéér kritisch zal bekijken. Zij zijn met 10.
- De grootste en belangrijkste groep hier bestaat uit ergens tussen de 45 en 65 Conservatieven voor wie de Brexit niet hard genoeg kan zijn. De inmiddels beruchte Jacob Rees-Mogg is de informele leider van dit collectief, dat de misleidende naam European Research Group draagt. De poging van May om het Brexit-akkoord door het parlement te loodsen, zal zich concentreren op de 'leden' van deze groep.
Stel dat slechts 45 van de radicale Brexiteers May's voorstel wegstemmen, dan haalt ze het niet.
De loyalisten
De fragiele premier kan slechts terugvallen op de zekere steun van deze fracties:
- Ongeveer 150 Conservatieven zijn naast parlementariër voor een bepaald gebied ook werkzaam in de regering. Zij zouden moeten vertrekken als ze tegen May stemmen.
- Een groep van 85 loyale Conservatieven die Brexit goeddeels negeren en de premier hoe dan ook steunen.
Buiten haar eigen partij kan ze wellicht steun vergaren bij andere partijen, zelfs bij Labour, dat bij monde van partijleider Jeremy Corbyn tegen het plan zal stemmen.
- Maximaal 5 Labour-leden kunnen wel eens vóór het Brexit-plan stemmen.
- Wellicht 20 andere Labour-leden die hun mening nog niet klaar hebben en May mogelijk steunen als de radicaalste Conservatieven dat ook doen.
Al met al zal May dus moeten proberen om meer parlementsleden voor haar zaak te winnen, ongeacht hun politieke pluimage. Een mogelijk argument: deze deal is beter dan een Brexit zonder enige deal. Tijd om een nieuwe overeenkomst te bespreken met Brussel, zal er immers niet zijn. May schrikt zelf terug van een no-deal Brexit en de resulterende chaos aan grensovergangen en op luchthavens.