Aantekeningen van Ollongren zichtbaar: 'Functie elders' voor Omtzigt

De nieuwe verkenners Tamara van Ark (VVD) en Wouter Koolmees (D66) beginnen helemaal opnieuw met de verkenning. Ze gaan vanaf vrijdag spreken met alle zeventien lijsttrekkers, zeiden ze donderdag na een gesprek met Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib. “We gaan voor een nieuwe start, voor een schone lei”, zei Koolmees.

Volgens Arib kon de aanstelling van Koolmees en Van Ark rekenen op een “breed draagvlak” onder de partijleiders van de nieuwgekozen Tweede Kamerfracties. Arib had telefonisch contact met hen.

De twee kennen elkaar goed. Koolmees is nu minister van Sociale Zaken en tot vorige zomer was Van Ark daar staatssecretaris. In juli werd zij minister voor Medische Zorg.

Uitgelekte notities Ollongren

Van Ark en Koolmees volgen Kajsa Ollongren (D66) en Annemarie Jorritsma (VVD) op, die donderdag hun taak neerlegden. Aanleiding was het uitlekken van notities over de verkenning via Ollongren.

De aantekeningen die Ollongren had voorbereid voor de tweede verkenningsgesprekken met VVD-leider Mark Rutte en D66-leider Sigrid Kaag, werden donderdagochtend zichtbaar vastgelegd door een ANP-fotograaf.

Het ging om een lijst met kort opgeschreven "aandachtspunten" voor de gesprekken.

Vlak voor de verkenningsgesprekken werd bekend dat Ollongren besmet was met het coronavirus. De D66'er vertrok daarop meteen in een dienstauto, met de aantekeningen onder haar arm.

'Functie elders' voor kritisch CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt

In het formatiedocument wordt onder meer gerept over een "functie elders" voor CDA'er Pieter Omtzigt. Dat ligt zeer gevoelig.

Momenteel zit Omtzigt overspannen thuis na zijn lange strijd in de toeslagenaffaire. Er gaan geruchten dat er spanning is tussen hem en de partijtop van het CDA. Die zou Omtzigt middels een fluistercampagne als "labiel" willen afschilderen, meldde HP/De Tijd eerder deze week. Omtzigt zou slechts "gedoogd" worden binnen de partij.

Verschillende CDA'ers namen het woensdag voor hem op, hoewel niet alle partijgenoten overtuigd waren dat de steunbetuigingen oprecht waren. Sommige CDA'ers, zoals het vroegere Overijsselse Statenlid Bouwien Rutten, zegden hun lidmaatschap op.

Volgens NRC werd eerder tijdens de ministerraad zelfs over "het probleem Omtzigt" gesproken. Hij zou "getemperd" moeten worden vanwege zijn kritiek op de toeslagenaffaire, aldus NRC-columnist Tom-Jan Meeus.

Hoekstra: vertrouwen heel erg geschaad

CDA-leider Wopke Hoekstra zegt dat het vertrouwen "heel erg is geschaad" door de uitgelekte notitie van inmiddels oud-verkenner Kajsa Ollongren. "Er rust een grote verantwoordelijkheid op de nieuwe verkenners om dat te herstellen." Hij zegt dat hij meteen zijn ongenoegen over de gang van zaken heeft geuit naar de inmiddels gestopte verkenners.

Volgens Hoekstra gaan de verkenners niet over deze punten. Het zijn ook allemaal punten die niet met hem zijn besproken, zegt hij. "Natuurlijk heb ik hier mijn ongenoegen over uitgesproken naar de verkenners, naar Mark Rutte."

Hoekstra hoopt dat Omtzigt snel terugkeert in de fractie. "Hij hoort van a tot z bij het CDA. Ik heb regelmatig en goed contact met hem. Ik hoop zeer om hem binnenkort weer terug te zien, maar de precieze termijn wil ik aan hem laten."

Hoekstra wilde niet zeggen of hij donderdag contact heeft gehad met Omtzigt.

Weinig enthousiasme voor een minderheidskabinet

In de aantekeningen van Ollongren wordt ook over een mogelijke kabinetspositie voor Hoekstra gesproken. Ook staat er "linkse partijen hielden elkaar niet echt vast" in het document. Verder is een meerderheid in de Eerste Kamer voor geen enkele partij "echt een must".

Voor een minderheidskabinet zou ook "weinig echt enthousiasme" zijn. Verder staat er een punt "de onderhandelingsstijl" van Hoekstra. Onder het kopje 'derde partij' gaat het alleen over het CDA.

Verder op het A4'tje gaat het over een "linkse partij" met zes zetels in de Eerste Kamer, wat waarschijnlijk duidt op de Partij van de Arbeid. Ook JA21 zou waarschijnlijk besproken worden als mogelijke coalitiepartner, aangezien het zetelaantal van die partij (3 in de Tweede Kamer, 7 in de Eerste Kamer) genoemd lijkt te worden.

PvdA-leider Lilianne Ploumen zei maandag nog dat haar partij samen met een andere linkse partij in het kabinet wil. Welke partij dat zou moeten zijn, vertelde ze maandag niet. GroenLinks-leider Jesse Klaver was maandag niet zo stellig. Hij zei vooral in een "zo progressief mogelijk" kabinet te willen.

Partijleiders verontwaardigd over inhoud van de aantekeningen

Partijleiders reageerden verontwaardigd op de uitgelekte informatie over de formatiegesprekken.

"Als dit waar is, kan dit echt niet" schreef SP-leider Lilian Marijnissen op Twitter. "Eerder werd er in de ministerraad al over kritische Kamerleden gesproken. Nu ook in de formatie? De verkenners moeten hier snel uitleg over geven."

In de aantekeningen staat ook: "linkse partijen hielden elkaar niet echt vast". Lilianne Ploumen schrijft daarover op Twitter: "Het is me het dagje wel voor @KajsaOllongren. Dan toch nog maar even voor de zekerheid: positie van de PvdA was en is niet zonder andere linkse partij aan tafel."

Verkenners Jorritsma en Ollongren stoppen na uitlekken notities

Marijnissen en Ploumen wilden dat verkenners Ollongren en Jorritsma hun werkzaamheden zouden staken. Daaraan gaven beide vrouwen gehoor.

Jorritsma en Ollongren vinden dat zij hun werk "niet meer onbevangen en onbevooroordeeld kunnen voortzetten", nu "inventariserende notities" over hun eerste ronde van verkennende gesprekken op straat zijn komen te liggen.

De verkenners spraken maandag en dinsdag met de fractievoorzitters van alle zeventien partijen die in de Tweede Kamer zijn gekozen bij de verkiezingen van vorige week.

Als "input" voor die vervolggesprekken hadden zij een aantal onderwerpen op papier gezet. "Deze notities waren geen directe weergave van de reeds gevoerde gesprekken en zijn nog met geen van de onderhandelaars besproken", aldus Jorritsma en Ollongren.

De verkenning wordt sowieso al bemoeilijkt door de coronabesmetting van Ollongren. Meerdere fractievoorzitters in de Tweede Kamer zijn uit voorzorg in quarantaine gegaan. Alle partijleiders hebben maandag of dinsdag een gesprek gehad met Ollongren en waren daarbij langere tijd met haar in één ruimte.

Lees meer over de Tweede Kamerverkiezingen:

• 8 dingen die je wilt weten over Sigrid Kaag van D66, de grote winnaar van de verkiezingen
• Dit moet je weten over 4 nieuwkomers in de Tweede Kamer: Joost Eerdmans (JA21), Laurens Dassen (Volt), Caroline van der Plas (BBB) en Sylvana Simons (Bij1)
• VVD komt uit op 34 zetels en D66 toch op 24, volgens definitieve prognose van de verkiezingen