- De grote zege van de partij BBB van Caroline van der Plas zet de plannen van het kabinet Rutte IV voor de reductie van de stikstofuitstoot onder druk.
- Boerenorganisaties vinden dat kiezers een signaal hebben gegeven dat het beleid anders moet.
- Aan de andere kant lijkt er met steun van GroenLinks en de PvdA wel een meerderheid te realiseren in de Eerste Kamer voor de stikstofplannen van het kabinet.
- Lees ook: Grote zege BBB bij verkiezingen Provinciale Staten
ANALYSE – De grote zege van de partij BoerBurgerBeweging (BBB) bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de Eerste Kamer gaat gepaard met forse druk op het kabinet Rutte IV om de plannen voor het stikstofbeleid om te gooien.
“Een belangrijke winst voor onze boeren en het vitale platteland. Top gedaan Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging, gefeliciteerd”, zegt Sjaak van der Tak, voorzitter van de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO), in een reactie op de enorme overwinning van BBB.
“Kiezers geven het kabinet en daarmee de coalitie een enorme dreun en dat vraagt om een echte koerswijziging met het vinden van draagvlak voor de grote plannen, zoals stikstof”, vervolgt de LTO-voorzitter. De partij van Van der Plas komt waarschijnlijk op 16 zetels uit in de Eerste Kamer en wordt in veel provincies de grootste.
Volgens de LTO heeft de BBB met de uitslag “een aardverschuiving” veroorzaakt. “De samenleving laat zien hoeveel belang ze hecht aan een goede toekomst voor boeren en tuinders in Nederland. Deze uitslag laat zich maar op één manier vertalen: er moet ruimte komen voor realistische doelen en nieuw draagvlak voor het landbouwakkoord en de stikstofaanpak”, stelt Van der Tak.
Hij onderstreept dat de LTO als belangenbehartigingsorganisatie "politiek kleurenblind" is. "Wij werken samen met alle partijen. Verschillende onderwerpen kennen verschillende voor- en tegenstanders", besluit Van der Tak.
Milieuorganisaties vrezen juist dat Nederland zal vastlopen op de stikstofcrisis, als de winst van de BBB ertoe leidt dat stikstofbeleid niet doorgaat.
De organisatie Mobilisation for the Environment (MOB) heeft tal van rechtszaken gewonnen tegen provincies die weigerden op te treden tegen boeren die niet de juiste natuurvergunning hebben. Voorzitter Johan Vollenbroek van stelt dat "een halvering van de veestapel" de enige uitweg is.
Als Nederland vastloopt op de stikstofcrisis heeft dat grote economische gevolgen, denkt Vollenbroek. Bovendien komen dan ook klimaatprojecten stil te liggen, waardoor de regering het doel voor 2030 niet haalt om de uitstoot van broeikasgassen in elk geval met 55 procent te verminderen ten opzichte van 1990.
Daardoor zullen de BBB-plannen nog erg lastig worden, zegt Vollenbroek. "We zijn benieuwd wanneer de BBB kleur gaat bekennen."
Wel ziet hij ook lichtpuntjes. Zo is Forum voor Democratie (FVD) in veel provincies veel kleiner geworden. "FvD is mordicus tegen klimaat- en natuurmaatregelen." Ook denkt hij dat Lelystad Airport nu definitief van de baan gaat, omdat de BoerBurgerBeweging tegen de komst van het vliegveld is.
MOB procedeerde onder meer met succes tegen het zogeheten Programma Aanpak Stikstof (PAS): de Raad van State bepaalde in 2019 dat dit in strijd was met Europese natuurbeschermingswetten.
Zetelverdeling in de Eerste Kamer: kabinet kan waarschijnlijk om BBB heen
Uit de voorlopige uitslag van de verkiezingen voor de Provinciale Staten komt het beeld naar voren dat de regeringscoalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie bij elkaar 23 zetels haalt in de Eerste Kamer. Voor een meerderheid zijn 38 zetels nodig.
Het kabinet kan meerderheden zoeken voor wetgeving over links en over rechts in de Eerste Kamer. Zo komt de combinatie van PvdA en GroenLinks naar verwachting uit op 15 zetels. Als bijvoorbeeld Volt en de Partij voor de Dieren, die waarschijnlijk gezamenlijk op 6 zetels uitkomen, daar nog bijkomen, is er een ruime meerderheid.
Anderszijds krijgt BBB waarschijnlijk ook 15 zetels in de Eerste Kamer, dus een pact van de regeringscoalitie met die partij leidt ook tot een meerderheid in de Eerste Kamer.
Complicatie hierbij is dat er zowel ter linkerzijde als rechterzijde forse kritiek is op de voorgestelde stikstofwetgeving. Begin deze maand lieten GroenLinks en de PvdA weten dat de plannen van het kabinet wat hen betreft niet ver genoeg gaan. Zo wil GroenLinks-leider Jesse Klaver dat de industrie en de luchtvaart een grotere bijdrage leveren aan het terugdringen van de stikstofuitstoot.
BBB-leider Van der Plas benadrukte eerder tegen de wet zijn in zijn huidige vorm, omdat die de bestaanszekerheid van boeren te veel aantast.
Als het kabinet ervoor kiest om de stikstofwetgeving met steun van GroenLinks en de PvdA door de Eerste Kamer te loodsen, kan vervolgens een probleem ontstaan bij de Provinciale Staten die de wetgeving moeten uitvoeren. Dit zal sterk afhangen van de deelname van BBB aan het bestuur op provinciaal niveau.
Van der Plas belooft dat haar partij alleen in provincies zal besturen als in het coalitieakkoord komt te staan dat boeren niet zullen worden onteigend. Dat staat haaks op voornemens van het kabinet om boeren verplicht uit te kopen om de stikstofuitstoot te verminderen als het vrijwillig niet lukt. Bij de uitvoering van dat beleid is een belangrijke rol weggelegd voor provincies.