Kim Putters adviseert om een ‘programkabinet’ te vormen op basis van een akkoord op hoofdlijnen. PVV, VVD, NSC en BBB moeten daar wat hem betreft verder over gaan onderhandelen. Het akkoord op hoofdlijnen moet wat Putters, inmiddels oud-informateur, betreft op brede steun in de Tweede Kamer kunnen rekenen.

Dat zei Putters bij de aanbieding van zijn eindverslag aan Kamervoorzitter Martin Bosma. Hij heeft geconstateerd dat een gewoon meerderheidskabinet op dit moment niet mogelijk is en een minderheidskabinet evenmin.

De vier partijen moeten met elkaar een “programmatische binding” aangaan, verduidelijkte Putters. Zij moeten het eens worden over “de feitelijke bouwstenen van een kabinet”. Bij een programakkoord hoort volgens Putters een beknopt hoofdlijnenakkoord. “Daarin worden afspraken gemaakt over de kaders en beleidsdoelen die het kabinet worden meegegeven.”

Afspraken over samenwerking tussen PVV, NSC, VVD en BBB

Ook gaat het volgens Putters om samenwerkingsafspraken met de vier fracties en “zo mogelijk met andere fracties”. In ieder geval de vier fracties moeten afspraken maken over een “zorgvuldige werkwijze en toegang”.

Daarnaast moeten over omgangsvormen afspraken worden gemaakt, "bijvoorbeeld hoe je omgaat met het indienen en dekken van moties en amendementen of hoe je reageert op onverwachte gebeurtenissen en de buitenwereld."

Het programkabinet, zoals Putters het noemt, is een vorm van extraparlementaire samenwerking. Hij vindt dat een "passende term" voor het kabinet dat volgens Putters het meest haalbaar is, gezien de gesprekken die met de vier partijleiders zijn gemaakt en het onderzoek dat hij naar kabinetsvormen heeft gedaan. "De Tweede Kamer moet zelf bepalen of ze die term ook wil overnemen."

Programkabinet met ministers van binnen en buiten de politiek

Een nieuw team van bewindslieden moet een evenwichtige mix zijn van mensen van binnen en buiten de politiek, zegt Kim Putters bij de overhandiging van zijn eindverslag aan de Tweede Kamer.

Met een goede mix van mensen in het kabinet wordt volgens hem recht gedaan aan de verkiezingsuitslag en het zal ook leiden tot een maatschappelijke verankering van het kabinet.

De verdeling tussen kabinetsleden van binnen en buiten de politiek moet 50-50 worden, raadt Putters aan in het eindverslag. Staatssecretarissen en ministers moeten volgens hem beschikken over de "politieke en bestuurlijke vaardigheid" om naar wisselende meerderheden te zoeken. Ook moeten in het team genoeg mensen zijn met vakinhoudelijke kennis en maatschappelijke binding.

Wie wordt premier in nieuw kabinet?

De onderhandelende partijen besluiten op een later moment wie de minister-president wordt. In het verslag van Putters staat niet aan welke eisen een toekomstige premier moet voldoen. De partijleiders komen in ieder geval niet in aanmerking voor de post, want zij hebben afgesproken in de Tweede Kamer te blijven.

Dat laatste zal voor "ruimte" en "stabiliteit" zorgen, is de verwachting van Putters. De SER-voorzitter, zelf lid van de PvdA, zegt dat de vraag of hij zelf premier wil worden "niet aan de orde" is.

Normaal gesproken wordt de leider van de grootste partij de formateur, die in de laatste fase de taak krijgt om een kabinet samen te stellen. Putters vindt het niet aan hem om te zeggen of dat nu ook zo moet lopen.

Geert Wilders is sinds de verkiezingen in november de leider van de grootste partij met 37 Kamerzetels. Hij heeft aangekondigd geen premier te worden, omdat andere partijen dat volgens hem niet steunen.

Socialemediagebruik 'tot een minimum beperken'

Vertrekkend informateur Kim Putters raadt de onderhandelaars over een nieuw kabinet aan hun socialemediagebruik "tot een minimum te beperken". In zijn eindverslag hamert hij op het belang van onderling vertrouwen.

Ook tijdens de gespreksronde onder leiding van Putters hielden de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB zich verre van stil op het sociale medium X. Dat kwam de onderlinge verhoudingen niet ten goede.

Ook na aantreden van een nieuw kabinet zijn samenwerkingsafspraken volgens Putters "van belang". Dan heeft hij het over afspraken hoe coalitiepartners omgaan met elkaar, andere partijen en het kabinet.

Hij benadrukte bij de presentatie van zijn eindverslag het belang van vertrouwen, dat volgens Putters "de basis is voor ieder kabinet".

Mensen verwachten volgens hem "terecht" dat er snel een kabinet komt dat de maatschappelijke vraagstukken effectief gaat aanpakken. Een kabinet moet vanaf de start oog hebben voor de uitvoering van beleid en "betekenisvol contact zoeken" met mensen voor wie het beleid bedoeld is, zodat "burgers zich gehoord en betrokken weten". In Putters ogen moet dat "het vertrekpunt zijn van iedere vruchtbare politieke samenwerking".

Werkgevers willen snel 'een stabiel kabinet met gezag'

Werkgeversorganisaties pleiten voor een snelle vorming van een "stabiel kabinet met gezag". Dat is "cruciaal voor ons land". Dat laten VNO-NCW en MKB-Nederland weten naar aanleiding van het eindverslag over de kabinetsformatie dat vertrekkend informateur Kim Putters donderdag presenteerde.

Volgens de twee werkgeversorganisaties is "op allerlei fronten dringend actie nodig om ervoor te zorgen dat zaken worden opgelost en het vertrouwen van burgers en ondernemers in de politiek terugkeert". Dan gaat het bijvoorbeeld om het bouwen van betaalbare huizen, het oplossen van het vollopen van het stroomnet en stikstof, maar ook om duidelijke afspraken over de begroting en het ondernemingsklimaat.

Grote veranderingen, zoals klimaat en digitalisering en de diverse dreigingen op het gebied van veiligheid waar Nederland mee te maken heeft, hebben volgens de organisaties ook de aandacht nodig.

LEES OOK: 6 dingen die je moet weten over informateur Kim Putters