• De lijsttrekkers hebben niet een maar twee verkenners aangewezen, maakte Kamervoorzitter Khadija Arib donderdagmiddag bekend.
  • Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) gaan samen de mogelijkheden voor een kabinetsformatie onderzoeken.
  • Forum-leider Thierry Baudet had zelf het initiatief voor een formatie willen nemen, omdat hij met zes extra zetels “de grootste winnaar” is.
  • Andere partijen staan niet direct te springen om een rol in een nieuw kabinet. Zo ziet JA21 weinig in samenwerking met D66 en wil de PvdA niet zonder andere linkse partij in een regering stappen.
  • Volgens de laatste prognose haalt D66 23 zetels, opnieuw een zetel minder dan in eerdere exitpolls en prognoses. GroenLinks komt toch uit op 8 zetels in plaats van zeven.

Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) zijn door de lijsttrekkers aangewezen als verkenner. Dat maakte voorzitter Khadija Arib van de Tweede Kamer bekend na overleg met de lijsttrekkers. De verkenners moeten uitzoeken welke coalitie de meeste kans maakt.

Jorritsma is voorzitter van de VVD-fractie in de Eerste Kamer. Ollongren is demissionair minister van Binnenlandse Zaken. Ze moeten uiterlijk op 30 maart hun verslag inleveren bij de Tweede Kamer, zei Arib. Een dag later komt de nieuwe tweede Kamer voor het eerst samen om te debatteren over het verslag. De Kamer wijst dan een of meerdere informateurs aan.

VVD en D66 zijn volgens de prognoses de twee grootste partijen in de Kamer na de verkiezingen. Volgens de laatste prognose van ANP donderdagavond komt de VVD uit op 35 zetels en D66 op 23 zetels, eentje minder dan eerder verwacht.


Veel partijen hadden voor de bijeenkomst donderdagmiddag met Arib al aangegeven dat VVD en D66 het voortouw moeten nemen bij de kabinetsformatie. Er was bij de lijsttrekkers brede steun voor de benoeming van Jorritsma en Ollongren. "Een ruime meerderheid vindt het prima."

De Tweede Kamer heeft sinds 2012 de leiding over de kabinetsformatie. Voorheen lag die bij het staatshoofd. Koning Willem-Alexander wordt wel op de hoogte gehouden. In 2017 was Edith Schippers de verkenner en in 2012 was het Henk Kamp.

Geen Kamermeerderheid voor VVD, D66 en CDA

Volgens de voorlopige uitslagen komen de partijen van Rutte en Kaag gezamenlijk op 58 zetels uit. Het CDA lijkt ondanks het verlies dat de christendemocraten leden de meest logische derde partner, al noemt lijsttrekker Wopke Hoekstra de 15 zetels voor zijn partij "in alle varianten teleurstellend".

Mark Rutte had eerder al aangegeven in elk geval het CDA bij een toekomstige coalitie te willen betrekken. Maar dan is er gezien de huidige stand van zaken toch net geen Kamermeerderheid en moet er nog altijd een vierde of eventueel vijfde partij bij worden gezocht.

De PVV (17 zetels) ziet voor zichzelf niet meer dan een oppositierol weggelegd en is door zowel de VVD als D66 al op voorhand uitgesloten om mee samen te werken. Ook andere potentiële partners staan nog niet direct te springen om plaats te nemen in een nieuw kabinet.

Thierry Baudet had zelf initiatief willen nemen

Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet wil graag het initiatief nemen in de kabinetsformatie. "Fantastisch", noemt hij de winst van zijn partij. Hij groeit van twee Tweede Kamerzetels naar acht. "We zijn de grootste winnaar. Volgens mij mogen de grootste winnaars altijd initiatief nemen in de formatie. Dus het wordt spannend", zegt Baudet op donderdagmiddag. Het is zijn eerste reactie op de verkiezingsuitslag.

D66 en VVD willen niet in een coalitie met het FVD, maar volgens Baudet kunnen de andere partijen niet meer om hem heen. Het is volgens hem een "hele reële mogelijkheid" dat zijn partij gaat meeregeren. Hij pleit voor een zakenkabinet, waarbij er steeds wordt gezocht naar verschillende meerderheden in de beide Kamers. "Dus niet een kartelkabinet met een dichtgetimmerd coalitieakkoord." Anders wil hij een "kabinet over rechts", met de VVD, PVV, SGP en JA21, die bestaat uit oud-FVD'ers.

ChristenUnie wil nog niet praten over eventuele rol in nieuw kabinet

Gert-Jan Segers is opgelucht dat de ChristenUnie waarschijnlijk op vijf zetels blijft staan. "Vijf of vier, dat scheelt heel veel", zei hij een dag na de verkiezingen. De ChristenUnie stond in de eerste exitpolls op een verlies van een zetel. Er was dan ook taart voor de fractieleden.

De partij had gehoopt op een zetel winst, aldus Segers. Maar hij vindt het een "knappe prestatie" dat de christelijk-sociale partij stabiel is gebleven nadat ze regeringsverantwoordelijkheid had genomen. Zeker nadat er zoveel zware maatregelen moesten worden genomen na het uitbreken van de coronacrisis.

Segers wil nog niet ingaan op de formatie en een mogelijke rol daarin voor zijn partij. Het is volgens hem veel te vroeg om hierover te speculeren. "Wij moeten eerst even rustig kijken wat dit betekent voor de politieke verhoudingen, wat andere partijen willen. We zijn echt nog niet toe om te spreken over onze eigen positie. Ik wacht rustig af."

JA21: samenwerken met D66 wordt lastig

De lijsttrekker van JA21, Joost Eerdmans, zegt dat hij openstaat voor deelname aan een nieuw kabinet. Het wordt volgens hem wel lastig om samen te werken met D66, omdat de twee partijen op sommige onderwerpen "lijnrecht" tegenover elkaar staan.

JA21 komt volgens de laatste prognose van de verkiezingsdienst van het ANP met 3 zetels in de Tweede Kamer. Bovendien heeft de partij al 8 zetels in de Eerste Kamer. Dat noemt Eerdmans een "troef" waar volgens hem "erg naar gekeken wordt" bij het onderzoek naar de samenstelling van een nieuw kabinet.

Hij erkent dat JA21 qua standpunten over bijvoorbeeld Europese samenwerking ver afstaat van D66. Die partij boekte een grote verkiezingswinst en is nu na de VVD de tweede partij in de Kamer. Eerdmans vraagt zich af of een samenwerking met de sociaal-liberalen "realistisch" is.

Ploumen wil niet als enige linkse partner in kabinet

De PvdA wil nog altijd alleen meeregeren als minstens één andere linkse partij dat ook doet, ook nu de partij als enige van de traditionele linkse oppositiepartijen niet zwaar heeft verloren. Dat heeft politiek leider Lilianne Ploumen gezegd voorafgaand aan de eerste fractiebijeenkomst na de Tweede Kamerverkiezingen. Zij ziet "geen enkele reden" om op die eerdere uitspraak terug te komen.

De sociaaldemocraten had gehoopt op herstel na de historische verkiezingsnederlaag van 2017, toen zij kelderden van 38 naar negen zetels. Maar het werden er opnieuw negen. "We hadden natuurlijk op meer gehoopt", erkent Ploumen. "Maar we gaan aan de slag voor de mensen die op ons gestemd hebben."

SP ziet weinig in meeregeren

SP-leider Lilian Marijnissen zegt dat er met haar partij "altijd te praten" valt, maar deelnemen aan een kabinet ligt nu niet voor de hand. "De uitslag geeft er geen aanleiding toe", aldus Marijnissen. De SP viel van 14 zetels terug naar 9 zetels.

De socialisten willen in ieder geval niet "een rechts kabinet aan de meerderheid helpen". Marijnissen ziet niets in een kabinet dat op "de oude voet verder wil".

GroenLinks-leider Jesse Klaver noemde het forse verlies van zijn partij donderdagmiddag "heel heftig", maar wil wel door als partijleider. "Omdat de missie van GroenLinks urgenter is dan ooit en omdat ik daar graag met de partij mee doorga."

Over eventuele kabinetsdeelname zei Klaver dat nu bescheidenheid past, maar hij sloot het ook niet uit. "In een crisis zoals deze moeten alle partijen verantwoordelijkheid willen nemen."

Volgens de laatste prognose van de verkiezingsuitslag komt GroenLinks toch uit op 8 zetels in plaats van de 7 zetels die eerder op donderdag waren aangegeven.

Lees hier meer nieuws over de Tweede Kamerverkiezingen: