Voor hippe technologiebedrijven in de Verenigde Staten is het de norm: één dollar voor de hoogste baas.

De oprichters van Google, Larry Page en Sergey Brin, werden meervoudig miljardair toen Google in 2004 naar de beurs ging. Als bestuurder nemen ze genoegen met één dollar plus onkostenvergoeding.

Topman Steve Jobs van softwarebedrijf Apple krijg ook één dollar als basissalaris. Maar in tegenstelling tot de mannen die Google groot maakten, laat Jobs zich als bestuurder rijkelijk belonen met nieuwe aandelen en opties. Hetzelfde gaat op voor de afgelopen maand teruggetreden bestuursvoorzitter van Yahoo!, Terry Semel.

Toch, het idee heeft iets prikkelends: een symbolische, vaste beloning voor bestuurders die hun sporen als ondernemer hebben verdiend. Kan zoiets ook in Nederland?

De code Tabaksblat voor goed ondernemingsbestuur vormt geen sta in de weg. Bij de invoering van de code in 2004 sneuvelde een voorstel om variabele beloningselementen, zoals bonussen in aandelen en opties, te maximeren op vijftig procent van het vaste salaris. De verhouding tussen vaste en prestatiegebonden beloningsdelen kent zodoende geen formele beperkingen.

Wel zijn er regels voor het minimumloon. Een onderneming moet werknemers tussen de 23 en 65 jaar minimaal 1.317 euro per maand en een vakantietoeslag betalen. "Dat is een wettelijke verplichting," licht de woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken toe.

Als werknemer heeft ook de bestuursvoorzitter van een beursgenoteerd bedrijf recht op het minimumloon. "Maar wie wil, kan dat weigeren," zegt fiscalist Jan-Bertram Rietveld van Ernst & Young Belastingadviseurs. "Je kunt één euro als beloning afspreken. De onderneming loopt dan wel een risico, want als werknemer kun je het minimumloon bij onenigheid achteraf nog claimen."

Een basissalaris van één euro heeft in het Nederlandse belastingsysteem wel opvallende gevolgen. Bijvoorbeeld voor de pensioenopbouw, die is gekoppeld aan de hoogte van het inkomen. Een bestuursvoorzitter die genoegen neemt met één euro salaris, gaat ook akkoord met een pensioen van pakweg zeventig eurocent.

Andere consequentie is dat er weinig over blijft van de hypotheekrente-aftrek. Die is immers ook afhankelijk van de hoogte van het inkomen. Bij een loon van één euro, resteert jaarlijks een paar dubbeltjes rente-aftrek. "In het Nederlandse fiscale systeem is een dergelijk salaris niet erg efficiënt," zegt Rietveld.

Ingewikkelder zijn de beloningsvoorwaarden voor bestuurders die ook grootaandeelhouder zijn. Directeuren die vijf procent of meer van de aandelen van een onderneming bezitten, zijn fiscaal gezien
directeur-grootaandeelhouder (dga). Voor dga's is het aantrekkelijk om relatief laag belaste dividenduitkeringen te ontvangen, in plaats van loon dat boven de 53.064 euro belast wordt tegen het tarief van 52 procent. De wet bepaalt echter dat de directeur-grootaandeelhouder een 'gebruikelijk' loon moet ontvangen, dat past bij de zwaarte van de functie. Dat gaat al gauw om een paar ton.

Maar ook deze bepaling kan de topman-grootaandeelhouder negeren. Rietveld van Ernst & Young: "Een directeur-grootaandeelhouder kan desgewenst één euro salaris afspreken. Voor de onderneming zijn de fiscale en sociale lasten dan wel aanzienlijk hoger, want de fiscus zal een heffing opleggen die is gebaseerd op het voor de functie gebruikelijke loon."

Eén euro voor de bestuursvoorzitter. Het kan, maar voor Nederland lijkt het een vergezicht. Zo puilt de Amsterdamse beurs niet uit van de Googles en Yahoos. Technologische hoogvliegers die het razendsnel tot zwaargewicht op de beurs schoppen. De beurs kent wel tal van bedrijven met een lange familiegeschiedenis, zoals Heineken, Philips en Randstad. Maar die worden veelal geleid door professionele managers die niet meer tot de stichtersdynastie behoren. De oprichter-grootaandeelhouder is een zeldzaamheid bij de ondernemingen uit de AEX-index.

Markante uitzondering is Tomtom, de maker van autonavigatiekastjes. Mede-oprichter en grootaandeelhouder Harold Goddijn is sinds 2001 bestuursvoorzitter van Tomtom. In 2005 ging Tomtom naar de beurs en afgelopen jaar werd de Hollandse groeiparel opgenomen in de AEX-index.

Goddijn heeft sinds eind 2006 14,5 procent van de aandelen Tomtom. Die vertegenwoordigen tegen de beurskoers van 2 juli een vermogen van bijna zeshonderd miljoen euro.

Net als Google-oprichters Page en Brin, kreeg Goddijn afgelopen jaar geen opties of aandelen als beloning. Hij ontving een vast salaris van 194.400 euro en een contante bonus van 394.420 euro. Daarmee was Goddijn de minst verdienende topman in de AEX. De opmaat voor één euro? Tomtom geeft geen commentaar.

Toch misschien een aardig idee: de 1 dollarclub. Voor bescheiden topmannen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl