ANALYSE – GroenLinks-voorman Jesse Klaver probeert al een tijdje een verbond te sluiten met de andere linkse partijen. Hij hoopt er zo voor te zorgen dat de VVD uit een volgende regering blijft, ook al zou die partij de grootste worden.
Erg succesvol is zijn plannetje alleen niet. CDA-leider Sybrand Buma ziet er helemaal niks in, en ook PvdA-leider Lodewijk Asscher reageerde terughoudend op de letterlijk uitgereikte hand van Jesse Klaver. Alexander Pechtold van D66 vindt Klavers ‘stratego’ onverstandig.
“In Nederland coalitieland moet je samenwerken en compromissen sluiten”, begint ongeveer elk tegenargument. Maar er zijn om ons heen coalitielanden, die het heel anders aanpakken. Vooral in Scandinavië.
Wat kunnen we van een land als Zweden leren? In ieder geval dat Klavers idee zinnig is, als je het een beetje handig aanpakt.
Een verbondje vooraf
Aan het begin van deze eeuw hadden de centrum-rechtse partijen van Zweden het een beetje gehad met de sociaaldemocraten, die al decennia lang de Zweedse politiek domineerden.
Ze bedachten zich dat ze het veel beter zouden doen als ze zouden samenwerken, en vormden een verbond van vier centrum-rechtse partijen.
De partijen kwamen al voor de verkiezingen met een breed, gezamenlijk plan met zes pijlers, een gemeenschappelijk energiebeleid en een voornemen om de belastingen te verlagen. Op verschillende gebieden werden gezamenlijke werkgroepen opgericht.
Kiezers wisten al bij de verkiezingen dus al precies wat de rechtse coalitie hun zou brengen - de compromissen waren immers al gesloten.
Succes bij de verkiezingen
De sociaaldemocraten werden bij de Zweedse verkiezingen in 2006 alsnog veruit de grootste partij, maar de Alliantie als geheel werd groter, en kwam dus aan de macht.
De formatie duurde ongeveer twee weken, mede omdat de partijen hun plannen al vooraf hadden geformuleerd en afgestemd. Vier jaar later werd de regering herkozen. Aan de linkerkant van het politieke spectrum werd er in 2008 een soortgelijk initiatief gestart; de ‘rood-groenen’.
Dit lijkt verdacht veel op wat Jesse Klaver nu probeert, maar dan met uitgebreide voorbereiding. Werkgroepen en gezamenlijke plannen klinken misschien saai, maar werken misschien beter dan een voorstel aan de debattafel. Misschien had Klaver een jaartje eerder moeten beginnen met het opzetten van zijn verbond.
Nadelen blokvorming
Uiteraard zitten er ook een aantal mitsen en maren aan de Zweedse manier van politiek bedrijven.
Tijdens de verkiezingen van 2014 kwam de rechts-populistische partij 'Zweden Democraten' flink op. Die zorgde ervoor dat noch het rechterblok, noch de linkse partijen een meerderheid konden vormen. Het resultaat: een linkse minderheidsregering.
Zo’n minderheidsregering hebben hadden we in Nederland ook gehad; het eerste kabinet-Rutte van VVD en CDA kreeg gedoogsteun van de PVV. In zo’n systeem is de regering dus afhankelijk van de oppositie voor samenwerking, en is het lastiger om vooraf afspraken te maken.
Dat klinkt misschien wat instabiel, maar in een ander Scandinavisch land, Denemarken, is zo'n minderheidsregering weer heel gebruikelijk.