De Amerikaanse president Donald Trump heeft woensdag zoals verwacht Jeruzalem erkend als hoofdstad van Israël. Trump kreeg veel kritiek van vooral Arabische landen toen hij dinsdag al aankondigde dat te zullen gaan doen, maar hij zette woensdag door.
Verder worden de eerste stappen gezet om de Amerikaanse ambassade te verhuizen van Tel Aviv naar Jeruzalem. De VS zullen dan het enige land zijn met een ambassade in die stad. Trump noemde dat ‘een teken van vrede’.
Israël beschouwt Jeruzalem als zijn hoofdstad. De Palestijnen zien Oost-Jeruzalem, dat nu wordt bezet door Israël, als hun hoofdstad. Door de stad nu als hoofdstad van Israël te erkennen, gooit Trump olie op het vuur, vinden veel critici.
Trump was dinsdag door diverse Arabische leiders gewaarschuwd dat de erkenning schadelijk kan zijn voor het vredesproces en voor de vrede en stabiliteit in de regio.
Het Amerikaanse plan Jeruzalem te erkennen als hoofdstad van Israël is niet van de huidige president Trump. Amerikaanse steun voor Israëls beleid vormt al heel lang de ruggengraat van de Joodse staat die bijvoorbeeld door Washington in de VN-Veiligheidsraad wordt beschermd.
Vooral leden van de Joodse gemeenschap en van rechtse christelijke stromingen in de VS ijveren er al decennia voor dat Israël altijd op de VS kan rekenen. Dus ook wanneer Israël het internationaal recht schendt, bijvoorbeeld door de bezetting of kolonisatie van Palestijns grondgebied.
'Besluit' al uit 1995
Het Amerikaanse Congres besloot al in 1995, vijftien jaar nadat Israël Oost-Jeruzalem in strijd met het internationaal recht had geannexeerd, dat Jeruzalem moet worden erkend als hoofdstad van Israël. En daar moet dan een Amerikaanse vertegenwoordiging komen.
De uitvoering van dit plan is echter telkens door Amerikaanse presidenten een half jaar opgeschoven. De meeste betrokken partijen gingen ervan uit dat op den duur de Israëli's en de Palestijnen de stad in hun vredesakkoord zouden verdelen. Voor Washington leek het verstandig neutraal te lijken tijdens het vredesproces. Maar dat heeft niets opgeleverd.
De laatste opschorting van het plan is maandag zes maanden oud. Trump zou woensdag duidelijk maken dat hij het niet nog een keer uitstelt en overgaat tot erkenning van Jeruzalem als Israëlische hoofdstad en tot de verhuizing van de ambassade. Het betekent volgens waarnemers om praktische redenen en uit veiligheidsoverwegingen niet dat er snel een ambassade in Jeruzalem komt. Dat kan nog jaren gaan duren.
Nederland had overigens tot 1980 een ambassade in Jeruzalem.
Middelpunt van verdeelde religies
Jeruzalem - of al-Quds in het Arabisch - is een religieus middelpunt en knooppunt voor de verwante joodse, christelijke en islamitische godsdiensten. De stad wordt heilig genoemd en bleef eeuwen fel omstreden. Dat duurde tot 1948, het jaar dat de Britten, die er met een mandaat van de Volkenbond zaten, vertrokken.
In 1948 raakte Jeruzalem verdeeld in een stuk dat in het nieuwe Israël kwam te liggen en een deel dat onder Jordanië viel. Nu claimt Israël de hele stad voor zichzelf, wat in strijd is met het internationaal recht en met VN-resoluties. De Palestijnen willen het oostelijke deel terug als hoofdstad van Palestina. Als Israël de bezetting van Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever zou opgeven, was de door de VN beoogde 'tweestatenoplossing' vrijwel geregeld.
De stad is mogelijk 5.000 jaar oud. De wijken buiten de oude stadsmuren zijn echter pas sinds het midden van de 19e eeuw opgetrokken. Sinds 1860 is de stad sterk gegroeid met name door de komst van buitenlanders. De joodse immigratie kwam vervolgens aan het begin van de twintigste eeuw goed op gang. Ook nu breidt de stad zich uit door de uitbreidingen van joodse wijken en kolonies in bezet Oost-Jeruzalem en omgeving.
In 1967 veroverde Israël het oosten en in 1980 werd bij wet vastgelegd dat Jeruzalem de eeuwige, ondeelbare hoofdstad van Israël is. Vrijwel geen enkel land erkent dit en Nederland verhuisde in dat jaar zijn ambassade naar Tel Aviv.
Voor de internationale gemeenschap is Oost-Jeruzalem bezet gebied dat op grond van resolutie 242 van de Veiligheidsraad en via onderhandelingen moet worden teruggegeven. Buitenlandse ambassades staan daarom normaal gesproken niet in het omstreden Jeruzalem maar in Tel Aviv.
De Palestijnen van Oost-Jeruzalem hebben geen staatsburgerschap en worden gediscrimineerd. Grote aantallen wonen in stadsdelen die door die afscheidingen worden geïsoleerd. Maar volgens officiële statistieken zijn nog altijd circa 330.000 van de 880.000 bewoners van Jeruzalem (37 procent) Palestijn.