Een trieste mijlpaal. Afgelopen maand werd in het Amazonegebied zo’n 1.345 vierkante kilometer bos gekapt – een gebied dat ongeveer net zo groot is als het IJsselmeer.
Volgens The Guardian is dit een record – niet eerder werd er in één maand zo veel oerwoud gekapt. Volgens data van Braziliaanse satellieten wordt er elke minuut een gebied ter grootte van drie voetbalvelden gekapt. De totale ontbossing is sinds juli 2018 met 39 procent gestegen.
Het Amazonegebied herbergt ’s werelds grootste regenwoud. Daarmee speelt het een cruciale rol in het terugdringen van de CO2-uitstoot. Planten en bomen zetten immers CO2 om in zuurstof: fotosynthese. Daarom wordt het Amazonegebied, dat 5,1 miljoen vierkante kilometer meet, ook wel de “longen van de aarde” genoemd. Het gebied is dan ook van groot belang in het kader van klimaatverandering.
Het regenwoud is ook het thuis van minimaal 400 inheemse volkeren wier cultuur en manier van leven onlosmakelijk met het oerwoud verbonden zijn.
Het leeuwendeel van het Amazonebos ligt in Brazilië. En dat is pech hebben, want president Jair Bolsonaro - ook wel de tropische Trump genoemd - heeft gezegd dat bescherming van het regenwoud niet één van zijn topprioriteiten is. En dat is zacht uitgedrukt. Bolsonaro staat sceptisch tegenover milieuthema's en ronduit vijandig tegenover inheemse volkeren. Hij is dan ook een warm pleitbezorger van de aanleg van stuwmeren, elektriciteitscentrales en snelwegen door het gebied.
Ter illustratie: tussen januari en mei van dit jaar heeft de Braziliaanse overheid significant minder boetes uitgedeeld voor illegale ontbossing en mijnbouwactiviteiten (34 procent minder dan in dezelfde periode in 2018) en is de controle op illegale activiteiten scherp teruggebracht.
Ook de hoeveelheid in beslag genomen illegaal gekapt hout is sterk gedaald. Nam de vorige regering in 2018 nog 82.000 vierkante meter aan gekapt hout in beslag, onder Bolsonaro heeft de overheid vanaf mei slechts 130 vierkante meter in beslag genomen, aldus de Pacific Standard.
De afgelopen 50 jaar is grofweg 20 procent van het Amazonewoud verdwenen. Daarvan is 777.000 vierkante kilometer alleen al in Brazilië gekapt, aldus Intercept.
De ontbossing kan een kantelpunt bereiken
De regering Bolsonaro maakt serieus werk van de ontmanteling van beschermende wetten van natuurgebieden. Een van zijn eerste beleidswijzigingen was het overhevelen van het bestuur van de beschermde Indiaanse reservaten van het Nationaal Bureau voor Indiaanse Zaken naar het Ministerie van Landbouw. Dat is echter teruggedraaid onder grote druk van protesten van inheemse gemeenschappen.
Zou het Amazonegebied nóg eens 20 procent van haar oppervlakte verliezen, dan kan dat een onomkeerbaar keerpunt betekenen. Dat zou immers het begin kunnen zijn van een vicieuze cirkel waarbij het bos uitdroogt en opbrandt. Als het eenmaal zover is, is het bos "niet meer te redden door menselijke interventie", aldus Intercept. Met andere woorden: reddeloos verloren. Het regenwoud zou daarmee veranderen in een dorre savanne zoals we die kennen uit Afrika.
Dit kantelpunt zou niet alleen het einde betekenen van het Amazonegebied zoals we dat kennen, er zou ook meer dan 140 miljard ton in bomen opgeslagen CO2 in de atmosfeer terecht kunnen komen. Wat op zijn beurt weer voor verdere opwarming van de aarde zorgt.
"Bolsonaro is het slechtste wat het milieu heeft kunnen overkomen"
Bolsonaro is een klimaatscepticus: vorig jaar dreigde hij Brazilië uit het Parijse klimaatakkoord te zullen terugtrekken. Hij gelooft ook dat beschermde natuurreservaten de economische ontwikkeling van Brazilië in de weg staan.
"Het heeft geen zin om de zaken te verbloemen. Bolsonaro is het ergste dat het milieu kan overkomen", zei klimaatonderzoeker Paulo Artaxo van de universiteit van Sao Paulo in Science, vlak voordat Bolsonaro's verkozen werd.
Tijdens zijn campagne beloofde Bolsonaro de bestaande wetgeving ten aanzien van het Amazonegebied af te zwakken en inheems land open te stellen voor kolonisten en de industrie. In februari kondigde de regering de start van Barão do Rio Branco aan, een project dat voorziet in onder meer een waterkrachtcentrale, een brug over de Amazone en de verlenging van een snelweg door het oerwoud met 480 kilometer.
In maart begon de regering met het openstellen van inheems land voor mijnbouwactiviteiten. De president kondigde ook aan korte metten te maken met de bescherming van een stuk bos ten zuiden van Rio de Janeiro om een "Braziliaans Cancún" te creëren, aldus The Guardian.
Toen het Braziliaanse Instituut voor Ruimteonderzoek satellietdata over de ontbossing publiceerde, deed Bolsonaro die af als "een leugen", aldus Reuters. "Met alle verwoestingen die u ons in de schoenen wil schuiven zou het Amazonegebied allang verdwenen moeten zijn", aldus de Braziliaanse president.
Marcelino Da Silva, lid van de inheemse Apurinã, zei echter tegen Intercept dat hij inderdaad reusachtige stukken bos heeft zien verdwijnen. "We weten wat er gebeurt wanneer de regering niets doet, we weten hoe snel het bos verdwijnt", zei Da Silva.
Lees meer over klimaatverandering:
- Het nieuwe rapport over klimaatverandering schetst een angstaanjagende toekomst – dit staat ons te wachten als de aarde 1,5 graad of 2 graden opwarmt
- Als je je afvraagt hoe het leven eruitziet als je door klimaatverandering niet meer naar buiten kunt, neem dan eens een kijkje in Dubai
- Is jouw huis al klaar voor klimaatverandering? Zo bereid je je voor op hitte en wateroverlast