Nieuw is het niet meer, reality-televisie. Sinds John de Mol ontdekte dat het
veel geld opbrengt om een groep mensen honderd dagen in een huis op te
sluiten in ruil voor een geldprijs, heeft het genre een enorme vlucht
genomen.

Status van BN-er
Mensen laten zich opsluiten in huizen, achterlaten op tropische eilanden,
reizen halve continenten door en daten wat af of testen hun relatie.
Allemaal voor het wakend oog van de camera’s. Soms leidt het optreden nog
tot een (kortstondig) bestaan als ‘Bekende Nederlander’.

Big Brother maakte van Bart, Ruud en Kelly beroemdheden, maar zijn het daarmee
ook acteurs?

Concentratie en aandacht
Ja, oordeelde een Franse rechter onlangs. Omdat de deelnemers aan de Franse
versie van Temptation Island opdracht hadden gekregen om iemand te versieren
en aangezien "het verleiden concentratie en aandacht vergde", was
het werk.

Een ander argument om de reality-deelnemers als echte acteurs aan te merken,
was het feit dat er af en toe een scène opnieuw opgenomen moest worden
en er daarvoor scripts gebruikt werden. Ook bepaalden de producers wanneer
de deelnemers naar bed gingen en op moesten staan. Bovendien was contact met
de buitenwereld verboden.

Volgens de strenge Franse arbeidswetten moeten de acteurs nu betaald worden
voor hun diensten, en - misschien nog problematischer voor het genre - mogen
zij volgens het arbeidsrecht maar een werkweek van maximaal 48 uur draaien.

Geen directe gevolgen
"Dat de Franse rechter dit nu oordeelt heeft geen directe gevolgen voor
Nederland", zegt Ronald Beltzer, universitair hoofddocent arbeidsrecht
aan de Universiteit van Amsterdam. De definitie van wat een
arbeidsovereenkomst is, is niet iets Europees. Mocht men hier iets willen
veranderen, dan moet er een aparte zaak worden aangespannen."

"Mocht een rechter oordelen dat het werk is wat ze verrichten, dan vallen
de acteurs onder Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek en krijgen ze ook recht
op allerlei vormen van bescherming. Bijvoorbeeld WW als ze werkloos worden.
Ook moet dan een ontslagvergunning worden aangevraagd om ze te ontslaan."

Wat is werk?
Of iets in Nederland werk is, hangt af van een aantal factoren. Zo moet er
een gezagsverhouding zijn en dient er salaris betaald te worden. Beltzer: "Daarnaast
moet het ook een specifieke opdracht zijn, een beetje hangen in het Big
Brother-huis kun je amper als werk bestempelen. Temptation Island, waar ze
een specifieke opdracht krijgen, dat is een ander verhaal."

"Maar als je zo gaat beginnen dan is ieder spel waar mensen specifieke
opdrachten krijgen, een arbeidsovereenkomst", aldus Beltzer.

In Nederland wordt gewerkt met overeenkomsten van opdracht, waarin staat welke
opdracht de persoon tegen welke vergoeding uitvoert en welke rechten de
omroep vervolgens op de prestatie krijgt. Bijvoorbeeld het recht om de
programma's te herhalen zonder verdere vergoeding. Zowel de commerciële als
de publieke omroepen werken met dit soort formulieren. De acteurs zijn als
het ware freelancers.

Acteurs freelancers
"De meeste arbeidsrechtelijke geschillen in de omroepsfeer gaan over de
vraag of wel sprake is van een freelance-verhouding, of dat er gezien de
feiten eerder moet worden gesproken van een arbeidsovereenkomst, met alle
verplichtingen van dien voor de werkgever", aldus Margriet Koedooder,
advocaat gespecialiseerd in mediarecht.

Koedooder denkt dat een actie als die in Parijs hier ook mogelijk is. "Wat
ik interessant vind, is de vraag of deelnemers aan een reality-show gezien
kunnen worden als uitvoerend kunstenaar in de zin van de Wet Naburige
Rechten. Is dat het geval, dan kunnen zij een 'billijke vergoeding' claimen
voor het (herhaalde) gebruik van hun prestaties."

Verkeersinformatie
"Een acteur is een uitvoerend kunstenaar in de zin van de WNR. Is een
amateurdeelnemer dus aan te merken als iemand die een 'werk' in de zin van
de Auteurswet uitvoert of opvoert (een acteur leest een toneeltekst voor),
dan is sprake van een uitvoerend kunstenaar. Onlangs heeft de rechtbank
bijvoorbeeld bepaald dat iemand die een voice over insprak bij een programma
wél een uitvoerend kunstenaar was, maar een persoon die verkeersinformatie
had ingesproken niet. Verkeersinformatie is geen 'werk' in de zin van de
Auteurswet", aldus Koedooder.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl