ANALYSE – Schuld is slecht en aflossen is goed. Dat zegt de onderbuik sinds de kredietcrisis.
Toen de overheid besloot om met ingang van 2013 huiseigenaren te verplichten hypotheken in 30 jaar helemaal af te lossen, als ze gebruik willen maken van de hypotheekrenteaftrek, vond bijna iedereen dat een goed idee.
Maar in economisch opzicht is het helemaal geen goed idee. Schulden zijn niet erg, als daar maar onderpand tegenover staat.
Sterker, het volledig aflossen van alle hypotheken schaadt de economie. Nu al is een groot probleem dat veel gepensioneerden wel vermogen hebben, maar er niet aan kunnen komen. Dat vermogen is namelijk hun huis.
Als je een ruim pensioen hebt, hoeft dat niet erg te zijn: dan is het vermogen misschien niet nodig om van te leven. Dan is je huis een fijne nalatenschap voor de kinderen.
Maar veel gepensioneerden hebben geen of een karig pensioen (naast de AOW) en ook geen behoefte om flink na te laten, maar wel een (grotendeels) afgelost huis. Die hebben dus een probleem.
Opeethypotheek
Voor dit probleem was vóór de crisis een prima oplossing: de opeethypotheek. Je leent dan bijvoorbeeld een ton op basis van de overwaarde van je huis. Over dat geld (althans over het deel dat je daarvan opneemt) betaal je rente. Die is overigens niet aftrekbaar. Op die manier verzilver je de waarde van je huis nog tijdens je leven.
Helaas wordt een opeethypotheek, vanwege het strenge toezicht sinds de crisis, nauwelijks nog aangeboden. Alleen de Rabobank en ABN Amro-dochter Florius verstrekken sporadisch nog opeethypotheken. Echter, alleen als de overwaarde fors is en de lener een respectabele leeftijd heeft bereikt – en dus naar verwachting niet lang meer leeft. De meeste gepensioneerden met een flinke overwaarde op hun huis komen er niet voor in aanmerking.
Een krediethypotheek, dat lijkt op een opeethypotheek, wordt door meer banken aangeboden. Maar je krijgt er alleen eentje als je inkomen hoog genoeg is. En dat is nu juist het probleem bij vermogende gepensioneerden met een klein pensioen: die hebben een laag inkomen.
Jongere huiseigenaren moeten sneller aflossen
Nu jongere huiseigenaren met het oog op de hypotheekrenteaftrek verplicht zijn de hypotheek volledig af te lossen, wordt dit probleem in de toekomst alleen nog maar groter.
Gepensioneerden wonen straks allemaal in een hypotheekvrij huis. En als ze extra geld willen lenen, is er niemand die dat uitleent in de vorm van een opeethypotheek.
Om dit probleem te voorkomen, zou een nieuw kabinet de verplichte aflossing moeten begrenzen tot 50 procent van de oorspronkelijke schuld. Dan is er vrijwel geen risico meer dat huizen ‘onder water’ komen te staan. Maar dan kunnen de bewoners wel zelf bepalen of ze hun geld gebruiken om de lening volledig af te lossen of dat ze de overwaarde inzetten om hun leven te veraangenamen.
Nadeel hiervan is dat het nu geen goede timing is om iets leuks voor huiseigenaren te doen. Zo raakt de toch al oververhitte huizenmarkt nog verder van de kook.
Maar voor dat probleem is een simpele oplossing: breng de hypotheekrenteaftrek versneld terug. In ruil daarvoor kunnen dan misschien de belastingtarieven omlaag. Wordt meteen de economie gestimuleerd op een manier waarvan alle belastingbetalers, niet alleen mensen met een hypotheek, profiteren.
Paul van der Kwast is onafhankelijk financieel planner en verdient geen geld aan de verkoop van financiële producten. Voor Business Insider volgt hij de fiscale ontwikkelingen op de voet.