Amerikaanse parlementariërs vellen vanaf woensdag een oordeel over de vraag: is de oud-topman van oliegigant Exxon een geschikte kandidaat om minister van Buitenlandse Zaken te worden? Zijn relaties met hooggeplaatste figuren in Rusland – inclusief president Vladimir Poetin – zullen ongetwijfeld aan bod komen.
Onderhandelingen in Jemen kwamen abrupt ten einde toen Rex Tillerson zijn zin niet kreeg. Hij smeet met een boek en stormde tierend de kamer uit. “Woede is een strategie, geen emotie”, zou de toenmalige toponderhandelaar van Exxon tegen collega’s hebben gezegd. De anekdote speelt in de jaren negentig, als Tillerson leert onderhandelen alsof hij traint voor een Olympische gouden medaille.
Die tactieken past hij ook toe als hij later in Moskou plaatsneemt tegenover Igor Setsjin en niet buigt of barst.
Voor de duidelijkheid: Igor Setsjin is een imposante man. Hij heeft geen nek, een intimiderende oogopslag en bezit een massieve uitstraling. De Rus is dan wel de baas van Rosneft, hét staatsoliebedrijf van zijn land, maar hij is eigenlijk meer een politieke speler.
Setsjin is een vertrouweling van de Russische president Poetin – de twee kennen elkaar nog uit hun periodes bij de KGB, de gevreesde inlichtingendienst in de Sovjet-Unie. Setsjin beheert voor Poetin de enorme olie- en gasreserves van Rusland. Dat imponerende is dus niet alleen fysiek, want door zijn positie is hij Ruslands ‘op één na machtigste man‘ (€).
Een verscheurd contract
Setsjin blijkt niet te spreken over een contract dat Tillerson aan hem voorlegt in 2014, als de wederzijdse sancties rond Ruslands annexatie van De Krim en schimmige oorlog in Oost-Oekraïne net ingegaan zijn. Er staan passages tekst in die hij niet verwacht had. Met een strakke blik op Tillerson verscheurt Setsjin het contract, aldus getuigen in The Wall Street Journal.
Igor Setsjin, hoofd van de Russische staatsoliemaatschappij Rosneft, spreekt in een panel waar ook Rex Tillerson, dan nog Exxon-baas, te gast is op een conferentie in Moskou in juni 2014. Foto: EPA
Tillerson glimlacht louter, op een kalme manier. Hij weet namelijk: Rosneft heeft behalve Exxon geen opties. Er zijn immers al miljarden aan investeringen gedaan en wegens de sancties staat Exxons concurrentie niet in de rij. Tillerson krijgt gelijk en dat bewijst meteen ook de voortvarendheid van zijn stijl van onderhandelen. The Wall Street Journal omschrijft het als ‘koers houden als het landschap verandert’.
Hoewel zijn stijl niet per se ter discussie zal staan de komende dagen, zal Tillerson wel doorgezaagd worden over het resultaat. Het meest tastbare bewijs van zijn deal-makerij – precies waar Donald Trump zo’n fan van is – omvat een reusachtig boorproject in Sachalin, een 1.000 kilometer lang onherbergzaam eiland aan de uiterste oostkant van Rusland, net boven Japan. Hier pompen Rosneft en Exxon samen maar meer dan 100.000 vaten olie per dag naar de oppervlakte. De capaciteit ligt zelfs op 200.000, en dat komt neer op zo’n 2 procent van de dagelijks consumptie wereldwijd.
Dreigementen kracht bijzetten
Om zover te komen, smeedde Tillerson een hechte werkrelatie met Setsjin. De Rus, die de Exxon-baas respecteerde omdat die niet neerbuigend vanuit het Westen naar Moskou keek, zorgde ervoor dat president Poetin een paar keer per jaar een belletje plaatste naar Tillerson. Alles om te tonen: ik heb de hoogst mogelijke toestemming.
Tillerson bleek een van de spaarzame Westerse topmannen die helder en strak communiceerde en zijn dreigementen kracht bij kon zetten. Het leidde uiteindelijk tot een ongekend grote deal, onder meer in het Noordpoolgebied, die eerst voor BP bestemd leek te zijn. Exxon ging ermee vandoor met dank aan de goede banden én het feit dat BP struikelde over de ondoorzichtige machinaties van de olie- en gassector in Rusland. De waarde kwam in 2011 neer op ‘slechts’ 3,8 miljard dollar. Slechts, omdat de investeringen volgens Poetin op kunnen lopen tot 500 miljard dollar (473 miljard euro).
De relatie tussen Poetin en Tillerson leidde in zijn tijd als Exxon-baas tot frequente foto-momenten. De meest in het oog springende is wellicht de dag dat Poetin de Russische Orde van Vriendschap bij Tillerson opspeldt, de hoogste onderscheiding in Rusland.
Vanwege zijn warme banden met het Kremlin wordt Tillerson gewantrouwd door leden van zowel de Democratische als de Republikeinse partij. Zij zullen hem de komende dagen bevragen over zijn werk bij Exxon en vele bezoeken aan Rusland.