Hoe herken je apenpokken bij een potentiële sekspartner?

Wetenschappers onderzoeken een ongewoon aantal gevallen van apenpokken in Europa en Noord-Amerika. Besmettingen met het apenpokkenvirus buiten West- en Centraal-Afrika zijn zeldzaam, vandaar dat deze uitbraak abnormaal is.

De onderzoekers proberen er onder meer achter te komen of mensen de ziekte hebben opgelopen tijdens seksuele activeiten, aangezien veel gevallen zich voordoen binnen seksuele netwerken.

De meeste besmettingen zijn tot nu toe gevonden bij mannen die seks hebben met mannen en meerdere partners hebben, meldt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Dit betekent niet dat apenpokken zich tot deze groep beperkt, iedereen kan besmet raken.

Hoewel de ziekte tijdens seks kan worden overgedragen, is apenpokken geen soa (seksueel overdraagbare aandoening), zoals hiv, herpes genitalus of chlamydia. Wel werkt het RIVM nauw samen met Soa Aids Nederland en Centra voor Seksuele gezondheid, alsook de regionale GGD’s, in de bestrijding van het apenpokkenvirus.

Tot 4 augustus zijn bij 957 mensen apenpokken vastgesteld in Nederland, een toename van 79 in een week tijd. Vorige week nam het aantal meldingen nog met 166 toe. Dat het aantal meldingen is gedaald hoeft niet per se te betekenen dat het virus minder rondgaat. Door de vakantieperiode kan het zijn dat mensen zich minder laten testen, zei een woordvoerder van het RIVM tegen De Volkskrant.

'Meer verspreiding in festivalseizoen'

Ondertussen waarschuwde de Belg Hans Kluge, directeur Europa van wereldgezondheidsorganisatie WHO, dat het virus zich verder kan verspreiden nu het zomer is en er veel festivals worden gehouden.

"Met massabijeenkomsten, festivals en feesten", zei hij in mei, "ben ik bang dat de overdracht kan versnellen, aangezien de gevallen die nu worden ontdekt, zich voordoen onder mensen die seksuele activiteiten ontplooien, en de symptomen voor velen onbekend zijn."

In Nederland is het festivalseizoen inmiddels al lang en breed begonnen. Zo start op 19 augustus het driedaagse Lowlands waar 60.000 bezoekers worden verwacht. En inmiddels is de week van de Gay Pride in volle gang met als hoogtepunt de Canal Parade in Amsterdam op zaterdag 6 augustus.

Eerder werd opgeworpen om de Amsterdam Pride af te lassen vanwege het aantal besmettingen onder mannen die seks hebben mannen, maar in plaats daarvan wordt de feestweek aangegrepen om voorlichting te geven.

Afgelopen jaren was er op soapoli's in de hoofdstad geen piek in het aantal infecties te zien na het festivalseizoen. "Die verwachten we nu ook niet", zei hoogleraar huidinfecties Henry de Vries van het academisch ziekenhuis UMC in Amsterdam, tegen De Volkskrant.

En, zo zei hij, "mensen hebben toch wel seks, dat kun je door een afgelasting niet tegengaan."

Mocht je seks met iemand willen hebben, dan zijn dit de symptomen waar je op moet letten bij je potentiële sekspartner, zodat je jezelf en anderen kan beschermen.

1. Het begint (vaak) met griepachtige symptomen 

De eerste symptomen van de ziekte lijken op die van griep. Dit zijn die symptomen, volgens het Amerikaanse RIVM, het Center for Disease Control and Prevention (CDC).

• Koorts
• Hoofdpijn
• Spierpijn en rugpijn
• Gezwollen lymfeklieren
• Rillingen
• Moeheid
• Ademhalingssymptomen (bv. keelpijn, verstopte neus of hoest)

Het is onwaarschijnlijk dat je in dit stadium apenpokken bij een mogelijk bedpartner kan herkennen. Dat neemt niet weg dat er redenen zijn om twee keer na te denken over seks met iemand die griepachtige symptomen heeft. De griep, evenals ziekten als COVID-19, verspreiden zich door contact met anderen, dat tijdens seks uiteraard heel nauw is.

2. Let op huiduitslag, voor, na of tijdens griepsymptomen

De meeste mensen ontwikkelen huiduitslag die op het gezicht, mond, borst, handen, voeten of rond de genitaliën of anus verschijnt, aldus het CDC. De Zweedse gezondheidsautoriteiten meldden eerder dat de huiduitslag zich in Europa vaker rond de geslachtsorganen lijkt voor te doen.

Volgens het CDC gaat het om puistjes of blaasjes die pijnlijk kunnen zijn of jeuken. Het kan om een enkel puistje of blaasje gaan of meerdere. Insider heeft de huiduitslag van apenpokken en andere soorten als die van herpes, acne en syfilis hier vergeleken.

De uitslag is enorm besmettelijk, vertelden deskundigen eerder aan Insider. Het apenpokkenvirus kan worden doorgegeven door direct contact met de huiduitslag, lichaamsvloeistoffen of door het aanraken van materiaal dat de besmette persoon heeft aangeraakt, zoals beddengoed of kleding.

Let wel: het RIVM meldt dat je al besmettelijk kan zijn vóórdat er zichtbare verschijnselen zijn. En niet iedereen heeft griepachtige symptomen voordat de blaasjes verschijnen. Bij sommige mensen verschijnen eerst de griepachtige symptomen en daarna de huiduitslag, bij anderen is het andersom. Bovendien kunnen blaasjes ook op minder zichtbare plekken zitten, zoals in de mond of endeldarm, waar ze meer op aften lijken. Daarnaast zijn ook de korsten van de blaasjes nog besmettelijk.

Zowel het CDC als het RIVM melden dat het virus zich ook via druppels uit blaasjes uit de mond-of keelholte kan verspreiden, door niezen of hoesten. Maar volgens het CDC moet je hiervoor lang face-to-face-contact met iemand hebben, terwijl het RIVM de kans op besmetting via deze route als laag inschat.

3. Huiduitslag in verschillende fasen

Terug naar de huiduitslag. Deze ontwikkelt zich in verschillende fasen waarin het uiterlijk verandert. In het begin lijkt het op waterpokken of syfilis, daarna vormt zich een korst die eraf valt.

Dit zijn enkele foto's van de huiduitslag in verschillende fasen:  

Gewoonlijk verschijnt de huiduitslag op het gezicht, de handen en de voeten. Echter, bij deze uitbraak meldden de Zweedse gezondheidsautoriteiten dat in Europa de huiduitslag zich vaak op de liezen, genitaliën en rond de anale opening voordoet, meldde Insider eerder.

Verspreiding via nauw contact

Hoewel de autoriteiten nog steeds proberen uit te zoeken hoe het virus precies wordt overgedragen, weten we dat nauw contact, zoals bij seks, een belangrijke factor is bij de overdracht.

De meeste besmettingen zijn vastgesteld bij mannen die seks hebben met mannen, wat suggereert dat seksueel contact een rol kan hebben gespeeld bij de overdracht. Maar hierbij is waarschijnlijk eerder het langdurig, nauwe contact een factor dan de seks zelf.

Apenpokken kan ernstig zijn, maar er is geen reden tot paniek

Hoewel we apenpokken serieus moeten nemen, "hoeft het grote publiek zich niet gelijk zorgen te maken dat apenpokken een direct risico vormt", zei Jennifer McQuiston, woordvoerder van het CDC, tegen CNN. De Amerikaanse president Joe Biden noemde apenpokken niet zo zorgwekkend als COVID-19/

Wie in Nederland positief getest is op het apenpokkenvirus, moet in isolatie en bepaalde leefregels volgen, zoals geen contact met anderen of 1,5 meter afstand houden, en handen wassen. Wasgoed moet gescheiden gehouden worden en afval moet in de vuilniszak gedaan worden in de ruimte waarin je in isolatie verblijft.

Wanneer de klachten voorbij zijn, mag je uit isolatie. Dat is wanneer alle korsten van de huid zijn gevallen. Sommige mensen hebben (ook) proctitis, een ontsteking van het slijmvlies van de endeldarm. In dat geval moeten de klachten die daarmee gepaard gaan, zoals anale pijn, voorbij zijn, aldus het RIVM.

LEES OOK: Nieuwe virusdreiging? 4 vragen over de plotselinge opmars van apenpokken in Europa en de VS