Het dieselschandaal dat de Duitse autoreus Volkswagen teistert, heeft een geschiedenis die meer dan twee jaar oud is. Paradoxaal genoeg kwamen onderzoekers het bedrog op het spoor toen ze wilden aantonen dat Volkswagen in de Verenigde Staten schonere auto’s leverde dan in Europa.

Dreigende miljardenboetes, topman gesneuveld, wereldwijde imagoschade: de Duitse autotrots Volkswagen staat sinds een week onder zware druk.

Het dieselschandaal dat Volkswagen kwelt, draait om de bewuste manipulatie van milieutests met speciale software: in laboratoriumsituaties stootten Golfjes, Jetta’s en Passats met 2 liter TDI-motoren hierdoor veel minder stikstofoxide uit dan in praktijksituaties.

Maar hoe is Volkswagen nu precies tegen de lamp gelopen? De aanzet kwam van de Duitse tak van een private onderzoeksorganisatie: de International Council on Clean Transportation (ICCT). Peter Mock, directeur van de Duitse tak van ICCT, laat tegenover Der Spiegel weten dat zijn club aanvankelijk breder keek naar het verschil tussen de strengere Amerikaanse uitstootnormen voor schadelijke stoffen, vergeleken met een milder Europese regime.

Duitse dieselauto’s, zo was het idee, zijn door de strengere Amerikaanse eisen in de VS waarschijnlijk schoner dan in Europa. ICCT kreeg de opdracht van Europese regelgevers om dit te onderzoeken en zette begin 2013 een onderzoeksteam in West Virginia aan het werk.

Duitse diesels schoner in de VS?

Directeur Daniel Carder van het Amerikaanse onderzoekscentrum geeft tegenover persbureau Bloomberg aan dat Duitse autobedrijven aanvankelijk niet geïnteresseerd waren om mee te werken. Dus huurden de onderzoekers zelf een Passat, een Jetta en een BMW X5. Deze auto's werden tussen maart en mei 2013 getest met mobiele meetsystemen Los Angeles.

Tegelijk zochten de onderzoekers van ICCT contact met de Air Resources Board in Californië. Deze overheidsinstantie beschikte over een testcentrum waar reguliere laboratoriumtests konden worden uitgevoerd. Bij het vergelijken van de laboratoriumtests en de praktijktests van ICCT dook een discrepantie op in de uitstoot van de twee auto's van Volkswagen: schoon in het laboratorium, veel minder schoon op de weg.

De publicatie van de resultaten in mei 2014 was voor de Air Resources Board aanleiding om een breder onderzoek te starten.

Het raadsel Volkswagen

De technische staf van de Air Resources Board had maandenlang contact met ingenieurs van Volkswagen over de geconstateerde afwijkingen. In december 2014 bood Volkswagen aan om 500 duizend auto's terug te roepen om "het probleem" op te lossen. Toen de Air Resources Board daarna weer onderzoek deed, bleek er weinig te zijn veranderd, zo schetst Bloomberg.

Ingenieurs van Volkswagen voerden in de eerste maanden van 2015 aan dat de onderzoeksapparatuur in de testlaboratoria en de praktijkmetingen verkeerd moest zijn afgesteld. Maar bij herhaalde tests dook steeds hetzelfde probleem op.

"We hebben in die periode tien keer een bijeenkomst met VW gehad. Telkens weigerden ze te vertellen wat er aan de hand was", aldus woordvoerder Stanley Young van de Air Resources Board. Inmiddels werkten meer dan 20 technici fulltime aan het dossier Volkswagen.

Computerdata: misleidende software

Pas toen de onderzoekers in de loop van 2015 computerdata van testauto's nauwkeurig begonnen te onderzoeken, stuitten ze op alarmerende feiten: als de motor nog koud was en de verbranding dus suboptimaal, bleek de gemeten uitstoot van vuile deeltjes kleiner dan als de motor warm was. Dat was vreemd, want je zou het omgekeerde verwachten: betere verbranding van vuile stoffen met een warme motor.

Nader onderzoek bracht het lek boven: de software 'herkende' op basis van een aantal indicatoren, waaronder bijvoorbeeld stuurbewegingen, of de wagen bezig was met een stationaire testcyclus op de rolband van het laboratorium, dan wel op de openbare weg reed. Op basis daarvan werd de toevoeging van een vloeistof die het afbreken van stikstofoxide beïnvloedt (AdBlue) versterkt of juist beperkt.

De Air Resources Board riep Volkswagen opnieuw ter verantwoording. Tijdens een bijeenkomst van 3 september 2015, geconfronteerd met een opeenstapeling van bewijzen, gaven de ingenieurs van Volkswagen het bedrog eindelijk toe. "Ze konden letterlijk geen uitvlucht meer verzinnen", aldus Young van de Air Resources Board tegen Bloomberg. Dieselgate was geboren.

Lees ook

Hoe Volkswagen de Lance Armstrong van de auto-industrie werd

Houdt Volkswagen nog geld over voor duurzame auto’s?

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl