ANALYSE – Als je nadenkt over de ideeën van president Donald Trump over de uitstoot van broeikasgassen en zijn eerdere claims dat klimaatverandering een verzinsel van de Chinezen is, bekruipt me telkens één gedachte: misschien werkt het klimaatakkoord van Parijs wel beter zonder Trump, zonder deelname van de VS.
De overeenkomst van Parijs heeft geen dwingend karakter: landen krijgen de ruimte om zelf doelen te stellen voor de uitstoot van broeikasgassen en er is geen mechanisme om dat af te dwingen.
Juist het symbolische karakter van het klimaatakkoord heeft ervoor gezorgd dat bijna elk land ter wereld ermee kon instemmen. De effectiviteit van het akkoord wordt bepaald door de bereidheid van landen om zelf concrete stappen te zetten voor het bereiken van de geformuleerde doelen. En die doelen zijn dus niet bindend.
Klimaatakkoord van Parijs zonder Trump
Symbolen zijn belangrijk. Vrijwillige doelen zorgen voor politieke druk in landen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Ook kunnen ze ervoor zorgen dat landen elkaar onder druk zetten om actie te ondernemen.
Maar de hamvraag blijft: als Trump echt aankondigt dat de Verenigde Staten zich terugtrekt uit het klimaatakkoord, staat daarmee dan ook de effectiviteit van het akkoord op het spel? Vermoedelijk is dat niet zo.
Als de VS uit het klimaatakkoord stapt, zal het land geen leidersrol op zich nemen bij het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Dat is evident. Maar het was al onwaarschijnlijk dat de VS die leidersrol op zich zou nemen onder het presidentschap van Donald Trump.
De keuze van Trump om het klimaatakkoord vaarwel te zeggen zou juist de politieke druk kunnen verhogen in andere landen om wel actie te ondernemen. Je kunt denken aan iets vergelijkbaars als is gebeurd met Europa, waar Trumps gedrag lijkt te leiden tot een versterking van de Europese Unie en minder steun voor eurosceptische partijen.
Trump aan de zijlijn minder verstorend
Veel commentatoren hebben erop gewezen dat zelfs de bazen van grote olie- en gasbedrijven het akkoord van Parijs steunen. Maar daarbij moet wel goed gekeken worden naar de motivatie van energiebedrijven, zoals Robinson Meyer al aangaf in The Atlantic.
Als de VS namelijk mee blijft doen aan het klimaatakkoord, kan het land nog steeds de eigen emissiedoelen missen. Dat zou de zwakte van het akkoord blootleggen. Ook kan de regering van Trump proberen de overeenkomst af te zwakken bij onderhandelingen over de implementatie ervan.
Gelet op deze mogelijkheden lijkt het inderdaad logisch voor een energiebedrijf als ExxonMobil om ervoor te pleiten dat Trump het klimaatakkoord blijft steunen. Trump doet nu immers moeilijk binnen het kader van het akkoord van Parijs. Als hij eruit stapt, staat Trump aan de zijlijn te schreeuwen.
VS kan later weer aanhaken
Zonder de VS wordt het akkoord per saldo gesteund door landen die gemiddeld genomen meer geneigd zullen zijn de overeenkomst serieus te nemen - en het ook zullen aandurven om dingen te doen die olie- en gasbedrijven zoals Exxon niet goed uitkomen. Trump heeft daar dan geen enkele invloed op.
Sowieso lijkt het me onwaarschijnlijk dat een niet-bindend verdrag over de uitstoot van broeikasgassen de wereld gaat redden, ongeacht de participatie van de VS.
Maar los daarvan: zolang president Trump regeert, is het klimaatakkoord waarschijnlijk effectiever zonder deelname van de Verenigde Staten. Als er in de toekomst een Amerikaanse president komt die de aanpak van klimaatverandering wel prioriteit geeft, kan de VS altijd weer aanhaken.