ANALYSE – Boris Johnson publiceerde vrijdag in de Britse krant The Telegraph een artikel van 4.600 woorden dat volgens hem een “6-puntenplan” is voor de Brexit.
De voormalige minister van Buitenlandse Zaken en fervente Brexiteer probeert hiermee druk te zetten op premier Theresa May in de aanloop naar het congres van de Conservatieve Partij, dat zondag van start gaat.
Maar Johnson probeert hiermee ook de kritiek te ontkrachten dat hij “geen nieuwe ideeën” zou hebben. Dit verwijt werd eerder deze maand door de woordvoerder van May geuit:
Theresa May's spokesman asked about Boris Johnson's Telegraph column:
— Adam Bienkov (@AdamBienkov) September 3, 2018
"Boris Johnson resigned over Chequers. There are no new ideas in this article to respond to. What we need now is serious leadership with a serious plan."
Is het 6-puntenplan inderdaad iets nieuws en biedt het een reële oplossing voor de Brexit? Laten we Johnson’s plan punt voor punt onder de loep nemen.
1. 'Vergeet het plan van May'
Het zogenaamde "Chequers-akkoord" is door Johnson ondertekend toen hij nog in de regering zat als Minister van Buitenlandse Zaken. Maar sindsdien noemt hij het akkoord een verraad aan de Brexit door de "ruggengraatlozen" in de regering.
In zijn artikel van vrijdag herhaalt hij zijn kritiek en verklaart dat May het plan moet intrekken. Maar premier May heeft dit tot dusver geweigerd. Het plan van May maakt overigens weinig kans, want aan beiden kanten van Het Kanaal is men ertegen.
Het plan is al verworpen door de EU, door de Britse Conservatieve Partij en de oppositie. De oproep van Johnson is daarom een makkelijk punt om te scoren. Maar wat telt is de vraag of Johnson, en een groot aantal andere parlementsleden van de Conservatieven wiens visie hij vertegenwoordigt, een alternatief bieden. Dus wat is het?
2. 'Schrap de Ierse noodoplossing van de EU'
De noodoplossing voor de Ierse grens (backstop) is een overeenkomst tussen de regering May en de EU van vorig jaar december. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson heeft daar destijds mee ingestemd.
Volgens deze overeenkomst zou Noord-Ierland binnen de interne markt en douane-unie blijven als het VK en de EU niet tot een allesomvattend akkoord zouden komen, vóór het einde van de transitieperiode. Zo zou een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland kunnen worden voorkomen. De implicatie was dat er dan wel een grens komt tussen Noord-Ierland en de rest van het VK.
'Downing Street' heeft journalisten in de afgelopen weken meermaals laten optekenen dat Johnson May heeft gefeliciteerd bij het afsluiten van deze deal. Hij bleef daarna nog zeven maanden in functie als minister, totdat hij uiteindelijk besloot dat hij de overeenkomst toch niet kon accepteren.
Nogmaals, het is makkelijk zat om kritiek te hebben op de Ierse noodoplossing. Schrappen zegt Johnson nu. Maar de vraag is of hij dan een beter idee heeft. Daar lijkt in zijn artikel geen sprake van.
Johnson vermeldt slechts zijn wens dat (vooralsnog niet-bestaande) technologische oplossingen voor het grensprobleem gevonden moeten worden. Het lijkt er dus op dat hij geen alternatief plan heeft.
3. Onderhandel over een "SuperCanada" vrijhandelsakkoord
Vanaf de start van de Brexit-onderhandelingen heeft de EU duidelijk gemaakt dat het VK eigenlijk maar twee opties heeft: innig verbonden blijven aan de EU-regels en regelgeving (de zogenaamd Noorwegen-optie) of een veel losser vrijhandelsakkoord, zoals dat tussen de EU en Canada.
Het probleem van de eerste optie is dat de Britten vast blijven zitten aan het vrij personenverkeer en andere elementen van het EU-lidmaatschap. May wil daar juist graag vanaf, ook omdat het VK in deze variant niets meer in de melk te brokkelen heeft over de vormgeving van die regels.
Het probleem met de Canada-optie is dat het leidt tot een veel lossere handelsrelatie met de grootse handelspartner van de Britten. Volgens de overheid zou dit de economie naar schatting 985 miljoen euro per week kunnen kosten. En dat terwijl de Brexit-campagne de Britten beloofde dat de Brexit de economie en de schatkist zo'n 350 miljoen Britse pond per week (393 miljoen euro) zou opleveren.
De Canada-optie is dus moeilijk te verkopen aan de eigen achterban. Johnson gaat in zijn artikel niet expliciet in op dit probleem, maar suggereert wel dat zijn versie van de Canada-optie profijtelijk zou zijn. Hoe dat kan, maakt Johnson niet duidelijk. Het enige zichtbare nieuwe aan zijn voorstel is het woord "Super" in de titel van zijn bestaande plan.
4. Investeer in grensbewaking
Johnson's inzet op een 'harde' versie van de Brexit, waarbij het VK breekt met de handels- en douaneregels van de EU, betekent onvermijdelijk dat het VK veel strengere grensbewaking met Europa moet instellen.
Hoe deze grensbewaking eruit moet zien, waar die moet plaats vinden - gegeven het gebrek aan ruimte bij Dover en andere havensteden - en waar het geld vandaan moet komen, maakt Johnson in zijn artikel niet duidelijk.
5. Tref voorbereidingen voor een 'no deal'
De belagers van premier May op de rechterflank van de Conservatieve partij pleiten al lange tijd voor serieuze voorbereidingen om de EU zonder een akkoord te kunnen verlaten. Zij zien dit als een onderhandelingstactiek om de EU tot beter uittredingsvoorwaarden te dwingen.
Velen denken zelfs dat een 'no deal'-Brexit een te verkiezen uitkomst van de onderhandelingen is. Deze parlementsleden pleiten er dus voor dat het VK alle banden met de EU doorsnijdt en dus zal moeten terugvallen op de minimale regels van de mondiale handelsorganisatie WTO.
Het probleem met dit idee is dat er nauwelijks voorbeelden zijn van grote industriële naties die enkel handelen onder de WTO-regels, zonder ook deel te nemen aan andere multinationale handelsakkoorden.
Volgens een schatting van de regering zou het no deal-scenario de Britse economie tot wel 1,4 miljard euro per week kunnen kosten. Dit zou een economische catastrofe betekenen en is lichtjaren ver verwijderd van het "Brexit dividend" van 350 miljoen Britse pond per week (393 miljoen euro) dat Johnson tijdens het referendum beloofde.
6. Begin in april onderhandelingen over handelsakkoorden met landen over de hele wereld
Het Verenigd Koninkrijk mag met andere landen nog geen besprekingen beginnen over handelsverdragen, omdat het nog lid is van de EU. Maar zodra de Britten de EU verlaten kunnen deze onderhandelingen van start gaan.
Liam Fox, staatssecretaris van internationale handel, kan dan eindelijk doen waarvoor hij een paar jaar geleden was aangenomen. Maar deze onderhandelingen zouden hoe dan ook starten tijdens de transitiefase, dus na de Brexit eind maart 2019.
Johnson stelt hier dus eigenlijk niets nieuws voor.