De afgelopen twee jaar is voor 386 miljard euro aan noodhulp toegezegd aan
Griekenland, Ierland en Portugal. In diezelfde periode kocht de Europese
Centrale Bank (ECB) voor EUR 214 miljard obligaties op van zwakke
eurolanden. En werd tegen een minuscule rente ook nog eens duizend miljard
euro geleend aan Europese banken.

En ondanks dit alles – en 17 Europese crisistoppen – staat Griekenland nu
dichter bij de afgrond dan ooit tevoren. Komend jaar zal de Griekse economie
al circa 25 procent gekrompen zijn vergeleken met haar omvang van een paar
jaar terug.

Een percentage vrijwel identiek aan dat van de economische krimp in Amerika
ten tijde van de Grote Depressie. En van Duitsland in de jaren ’30 van de
vorige eeuw. Griekenland verkeert inmiddels in een depressie. En helaas voor
de Grieken: weinig wijst erop dat hier snel iets aan veranderen zal.

Spanje

Een heel wat grotere economie dan de Griekse – de Spaanse – staat er al bijna
even slecht voor. Inmiddels bedraagt de werkloosheid hier 24,4 procent. Van
de Spaanse jongeren zit 52 procent werkloos thuis. Dit is maar amper ‘beter’
dan in Griekenland: van de Griekse jongeren is 54 procent werkloos.

Afgelopen week werd bekend dat de Spaanse bank Bankia genationaliseerd wordt.
Het betreft hier een van de grotere banken van Spanje. Eerder was door de
Spaanse overheid naar deze bank al een reddingsboei van 10 miljard euro
toegeworpen. Maar kennelijk was dat dus niet voldoende.

Bankia heeft tientallen miljarden euro's aan twijfelachtige vastgoedleningen
uitstaan. Met de nationalisatie draagt de Spaanse overheid dit risico nu (en
indirect de eurozone als geheel). Het probleem van riskante leningen is dus
niet weg maar enkel van eigenaar verplaatst.

Maar als gevolg van dit soort zaken begint onderhand ook de situatie van de
Spaanse overheid zelf kritiek te worden. In het geval van Griekenland,
Portugal en Ierland eerder gingen bij een rente van 7 procent (op 10-jaars
staatsobligaties) alle spreekwoordelijke alarmbellen af. De Spaanse rente
passeerde afgelopen week de grens van 6 procent. Klik hier
voor actuele stand.

Bezuinigen in ruil voor noodhulp

Om het euro-experiment nog zo lang mogelijk te kunnen vervolgen, zal het meest
waarschijnlijke crisispakket voor Spanje - in geval de rente hier nog verder
stijgt - waarschijnlijk niet verbazen. Spanje zal toezeggingen moeten doen
voor nog meer hervormingen en bezuinigen (hetgeen de crisis enkel zal
verdiepen). En in ruil daarvoor zal Spanje dan een paar jaar door
Noord-Europa van 'goedkoop geld' worden voorzien.

Maar de kans is groot, dat ook na die jaren van goedkoop geld de
kapitaalmarkten voor Spanje gesloten blijven. Zonder een nieuwe geldbron
stevent Spanje dan alsnog op een faillissement af.

De oorzaak van dit alles is in de kern heel eenvoudig: Zuid-Europa kan de
concurrentie met het noorden simpelweg niet aan. Afgezet tegen hetgeen men
produceert, liggen de lonen in Zuid-Europa substantieel te hoog. Dat uit
zich in torenhoge werkloosheid.

Een benodigde substantiële verlaging van de lonen - noem het een 'interne
devaluatie' - is echter nauwelijks mogelijk. Daarvoor zijn de publieke en
private schulden simpelweg te hoog: met minder inkomsten kan eenvoudigweg
niet meer aan de renteverplichtingen op de bestaande schulden voldaan
worden.

Noord vs Zuid

De komende jaren zal in heel Europa het besef beginnen door te dringen wat de
consequentie is van een muntunie van landen met grote verschillen in
productiviteit. Namelijk dat niet te ontkomen valt aan of het opbreken van
de muntunie of een structurele subsidiestroom van de rijkere naar de
economisch zwakkere landen.

Vertikt men in Zuid-Europa op een gegeven moment om aan de eisen van de
Noord-Europeanen te voldoen - voortdurende bezuinigen en hervormingen - dan
rest hen simpelweg niets anders dan de euro te verlaten.

Hendrik Oude Nijhuis heeft zich jarenlang verdiept in de strategieën van 's
werelds beste beleggers en is tevens oprichter van warrenbuffett.nl
over de beleggingsstrategie van Warren Buffett. Deze column is niet
bedoeld als individueel advies tot het doen van beleggingen.

Lees ook:

Meer
artikelen van Hendrik Oude Nijhuis

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl