Niet-essentiële winkels zoals de HEMA zijn toch open – hoe zit dat

1. Welke winkels mogen open blijven?

Alleen winkels die gericht zijn op eerste levensbehoeften mogen open blijven. Op rijksoverheid.nl is een lijst gepubliceerd met winkels die daaronder vallen:

• Locaties voor zakelijke en financiële dienstverlening;
• Levensmiddelenwinkels;
• Warenmarkten voor levensmiddelen;
• Apotheken en drogisterijen;
• Dierenspeciaalzaken;
• Audiciens en opticiens;
• Tankstations;
• Winkels voor zorg-en welzijnshulpmiddelen;
• Locaties voor reparatie en onderhoud van consumentenartikelen en (motor)voertuigen;
• Wasserijen en stomerijen;
• De afhaalfunctie bij doe-het-zelf-zaken (afhalen van bestelling); 
• Winkels buiten voor kerstbomen en bloemenverkoop; 
• Groothandels (business to business); 
• Servicepunten voor het ontvangen en verzenden van brieven en postpakketten.

Uiteraard geldt in die winkels dat je je moet houden aan de coronaregels. Dus draag een mondkapje, houd anderhalve meter afstand en kom alleen. En na 20.00 uur is de verkoop van alcohol verboden.

2. Niet-essentiële winkels moeten dicht. Is daar een definitie van?

Nee, die is er niet. Het onderscheid tussen essentiële en niet-essentiële winkels is door het kabinet gemaakt. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft er geen definitie van en ook branchorganisatie INretail weet niet wat er wel en niet onder valt.

Het kabinet geeft in een Kamerbrief iets meer duidelijkheid. De hoofdactiviteit (dus in welke categorie het bedrijf ingeschreven bij de Kamer van Koophandel) bepaalt of een winkel open mag.

Als ten minste 30 procent van de omzet uit essentiële producten of diensten bestaat, dan mag ook een niet-essentiële winkel de deuren openen, zegt het ministerie van Economische Zaken tegen de NOS. Maar de winkel mag dan alleen de essentiële producten verkopen.

3. Wat zijn die essentiële producten dan?

Dat zijn eerste levensbehoeften. Denk aan eten, drinken, verzorgingsproducten als deodorant en tandpasta, schoonmaakmiddelen, babyspullen en diervoeding.

4. De warenhuizen van HEMA zijn toch open. Hoe zit dat?

Het grootste deel van de 540 HEMA-vestigingen in Nederland blijft geopend voor eten, drinken en andere essentiële producten. Die beslissing is samen met branchevereniging INretail en het kabinet genomen, zegt een HEMA-woordvoerder.

De winkelketen hoopt supermarkten en drogisterijen te ontlasten door open te blijven. "Onze winkels zijn verspreid over het land, en bij iedereen is er op 5 minuutjes fietsen wel een HEMA in de buurt", aldus de woordvoerder.

Niet-essentiële producten zijn in de nacht van maandag op dinsdag uit de winkels gehaald of worden afgeschermd. Die producten, zoals kleding, woon- en keukenspullen, worden alleen online verkocht. Kleinere HEMA-winkels zonder foodassortiment blijven wel dicht.

5. Bij de HEMA mag je dus geen koekenpan kopen, maar bij Kruidvat wel?

Precies. HEMA is een warenhuis en mag alleen eten, drinken en essentiële producten verkopen. Kruidvat is een drogisterij. Daarvoor gelden geen beperkingen.

Dat leidde dinsdagochtend tot veel verwarring in Schijndel, schrijft Omroep Brabant. Daar greep de politie in bij een HEMA-vestiging die alle gangpaden met non-food artikelen nog niet had afgesloten.

6. En hoe zit dat met de Action?

Die sloot dinsdag uit voorzorg alle winkels, maar gaat woensdagmiddag na overleg met het ministerie van Economische Zaken en de branchevereniging weer open.

Volgens de keten wordt ongeveer 40 procent van de omzet behaald met essentieel geachte artikelen, zoals voedingsmiddelen, wc-papier en zeep. Dat is meer dan de grens van 30 procent die de overheid hanteert.

Klanten kunnen bij de ruim vierhonderd vestigingen van de budgetketen alleen terecht voor essentiële artikelen. Action schermt de overige producten uit het assortiment af. Volgens een woordvoerster kunnen filialen artikelen uit deze categorie ook niet stiekem verkopen, omdat ze niet te scannen zijn in kassasystemen.

Ook Wibra gaat woensdag waarschijnlijk weer open, meldt RTL Nieuws. Ook daar kunnen klanten alleen essentiële producten kopen.

7. Vestigingen van Ranzijn, Welkoop en Boerenbond zijn nog open, terwijl dat officieel tuincentra zijn. Hoe zit dat dan?

Die ketens halen meer dan 50 procent van de omzet uit dierbenodigdheden en voeding. Daarom zijn ze een dierenspeciaalzaak, zegt een woordvoerder van Tuinbranche Nederland tegen NU.nl. En dierenspeciaalzaken mogen open blijven van het kabinet.

8. Kan ik koffie en thee halen bij een speciaalzaak?

Ja, dat kan. Een keten als Simon Lévelt is een levensmiddelenwinkel en mag dus de deuren openhouden.

Premier Rutte riep mensen dinsdag tijdens een Tweede Kamerdebat zelfs op om gebruik te maken van de "fantastische levensmiddelenspeciaalzaken" die Nederland biedt. Hij hoopt dat Nederlanders ook tijdens de lockdown kiezen voor winkels die "Marokkaanse pannenkoekjes tot en met Italiaanse wijn" in de schappen hebben – en niet alleen naar de grote supermarkten gaan.

9. Kan ik eten kopen op de markt?

Ook dat kan. Warenmarkten zijn uitgezonderd door het kabinet, omdat deze op sommige plekken in het land een essentieel onderdeel van de voedselketen zijn. Maar er mogen alleen kramen voor eerste levensbehoeften staan. En natuurlijk moeten gemeenten en marktmeesters ervoor zorgen dat klanten voldoende afstand houden.

10. Kan ik mijn auto of fiets laten repareren?

Ja, dat kan. Zaken die reparaties uitvoeren, zoals fietsenwinkels, autogarages, schoenmakers, locaties voor reparaties aan telefoons en alle andere locaties die reparatie en onderhoud verlenen van consumentenartikelen kunnen open blijven. Zij mogen alleen niets verkopen.

11. Kan ik mijn pakketje ophalen bij een pakketpunt in een niet-essentiële winkel?

Ook dat kan. Winkels met een pakketpunt zoals boekhandels en tabakszaken mogen open blijven om pakjes te versturen of in ontvangst te laten nemen, maar ze mogen niks verkopen aan klanten.

Dat leidt tot gekke situaties, vindt een woordvoerder van Primera. "Nu komen mensen in onze winkels een pakje halen en gaan daarna naar de overkant om in de supermarkt sigaretten te kopen. Dat is toch niet te verkopen en dat leidt ook tot veel onduidelijkheid."

De woordvoerder pleit ervoor dat Primera wel tabak, tijdschriften en loten mag verkopen om de supermarkten te ontlasten, net als de HEMA.

12. Kan ik iets bestellen bij de bouwmarkt?

Binnenlopen bij bouwmarkten kun je vergeten, tenzij je een pakket op komt halen. "Wij zijn op dit moment aan het kijken op welke manier we onze PostNL-pakketpunten voor je kunnen en mogen openen", schrijft Gamma op hun website.

Online bestellen en de bestelling ophalen mag wel van het kabinet. Dat kan onder meer bij Praxis en Hornbach. Gamma werkt eraan om dat mogelijk te maken.

13. Als ik bij de bouwmarkt ben, kan ik dan gelijk een kerstboom kopen?

Officieel zou dat kunnen, zolang de kerstbomen buiten worden verkocht. Dat valt onder de uitzonderingen die het kabinet heeft genoemd.

14. Kan ik bij andere winkels ook een bestelling afhalen?

Nee, in principe niet. Alleen horeca en bouwmarkten mogen een afhaalmogelijkheid aanbieden, zodat mensen online bestellingen op kunnen halen. Het kabinet wil zo het aantal reisbewegingen en contactmomenten beperken. Om dezelfde reden is het ook niet mogelijk om spullen te retourneren.

Branchevereniging INretail pleit er ondertussen wel voor dat niet-essentiële winkels het zogeheten 'click-and-collect'-systeem in mogen voeren. Volgens de vereniging van winkeliers kan dat veilig en kan de economie daarmee doordraaien, terwijl ook de pakketbezorgers worden ontlast. In Frankrijk en België zou een vergelijkbaar systeem goed hebben gewerkt.

INretail ziet een systeem voor zich waarbij klanten op een vooraf afgesproken tijd zich bij de winkel kunnen melden en dan bij de deur hun bestelling kunnen afhalen. “Een afhaalmogelijkheid bij de winkelingang helpt ondernemers te overleven en het kan honderd procent coronaproof georganiseerd worden”, stelt de branchevereniging.

Als alternatief kijken sommige winkeliers naar fietskoeriers om bestellingen thuis te bezorgen. Dat mag namelijk wel.