- Om sancties te omzeilen, maken Russische oligarchen gebruik van het informele en op vertrouwen gebaseerde betalingssysteem Hawala.
- Volgens een expert kunnen met het systeem geen enorm grote transacties gedaan worden – het gaat om maximaal enkele tienduizenden dollars per keer.
- Deskundigen zeggen ook dat het gebruik van Hawala niet per se illegaal is. Dat bemoeilijkt de zoektocht naar verboden handelingen van gesanctioneerden.
- Lees ook: Poetin bestempelt sancties tegen Rusland als ‘eigen doelpunt’ van het Westen
Russische oligarchen weten financiële sancties te omzeilen door gebruik te maken van het informele betalingssysteem Hawala. Dat kan volgens experts worden gezien als een wanhoopspoging.
In de maanden voorafgaand aan de Russische invasie van Oekraïne lijkt de machtige kring rond president Vladimir Poetin, bestaande uit oligarchen en silovarchen, te hebben geanticipeerd op sancties en geld te hebben verplaatst naar trust funds of lege vennootschappen.
Financieel expert Shane Riedel, CEO van Elucidate, analyseert de patronen van geldstromen en zegt tegen Insider dat mensen tegen wie sancties zijn getroffen Hawala of een vergelijkbaar betalingssysteem gebruiken. Volgens hem is dat uit wanhoop: “Als de eigenaar van een rekening gesanctioneerd wordt, dan zal die rekening – of de bezittingen – ook worden gesanctioneerd.”
Daarom zal elke poging om geld weg te halen van een gesanctioneerde rekening worden gezien als een strafbaar feit, stelt Riedel. Ook het faciliteren van sanctieontduiking is een strafbaar feit. Het Amerikaanse ministerie van Financiën heeft een aantal van zulke medeplichtige instellingen in het vizier.
CEO David Claridge van inlichtingenbureau Dragonfly zegt dat er via Hawala geen enorm grote transacties gedaan kunnen worden – het gaat om maximaal enkele tienduizenden dollars per keer. Claridge denkt dat oligarchen die het ondergrondse betalingssysteem willen gebruiken honderdduizenden kleinere transacties moeten doen in plaats van één grote.
Hawala is gebaseerd op vertrouwen
Hawala is volgens financieel adviesbureau Pideeco een geldovermakingsmethode die buiten het traditionele banksysteem plaatsvindt en waarvoor minimaal twee Hawala-dealers (of 'hawaladars') nodig zijn.
Iemand die geld wil overmaken naar een ander land geeft zijn of haar geld plus commissie aan een Hawala-dealer, evenals informatie over degene waar het geld heen moet. Een Hawala-dealer in het andere land geeft het geld vervolgens na het controleren van een unieke code aan de gewenste ontvanger. Er wordt daarbij dus niet daadwerkelijk geld van A naar B overgemaakt, maar de Hawala-dealers verrekenen onderling hun tegoeden en schulden.
Als iemand Hawala gebruikt, gebeurt dat volgens Claridge op basis van vertrouwen, dat is ook de letterlijke betekenis van het woord. Hij legt uit dat dergelijke constructies heel goed door oligarchen gebruikt kunnen worden, omdat ze deels al op dezelfde manier opereren. Volgens Claridge is het hele zakenimperium van Poetin "volledig gebaseerd op vertrouwen, aangezien hij zelf niks bezit".
Gebruik van Hawala is niet per se illegaal
Dat iemand Hawala gebruikt, betekent niet per se dat diegene illegale transacties doet, zegt Riedel. "Er zijn mensen de Hawala gebruiken voor volledig legitieme doelen - het is een stuk goedkoper."
"Je kan er niet zomaar vanuit gaan dat er iets illegaals gaande is als iemand Hawala gebruikt", zegt hij. Volgens hem is het vanwege dat legale gebruik een stuk moeilijker om vast te stellen of mensen tegen wie sancties getroffen zijn het informele betalingssysteem hebben gebruikt.
De taskforce KleptoCapture van het Amerikaanse ministerie van Justitie is tijdens de Russische invasie van Oekraïne verantwoordelijk voor het uitvoeren van de sancties, de exportbeperkingen en de economische tegenmaatregelen. Een van zijn taken is het vervolgen van zij die de ingestelde beperkingen, zoals anti-witwasmaatregelen, proberen te ondermijnen.
De baas van de taskforce, Andrew Adams, zei begin april tegen Reuters bewijs te hebben gevonden dat Russische oligarchen sancties proberen te ontduiken door "verplaatsbare eigendommen als jachten en vliegtuigen naar landen te brengen waar het moeilijker is om onderzoek te doen en zaken in beslag te nemen".
Maar deze oligarchen worden geconfronteerd met een ongekend niveau van internationale samenwerking. "Zeker in de huidige context en in het huidige klimaat is er denk ik nog nooit zo eendrachtig een doel gesteld", zei Adams daarover.
Claridge zegt dat westerse autoriteiten "hawalabankieren of andere vormen van geldtransacties willen reguleren". Dat zou betekenen dat ze worden behandeld als officiële instellingen en daardoor net als ieder ander onder het sanctiebeleid vallen.