De kans dat beleidsmakers in de eurozone het Japanse monetaire experiment navolgen is op korte termijn verwaarloosbaar, signaleert Han de Jong van ABN Amro.

Een andere toon is zonder meer hét kenmerk van de afgelopen handelsdagen. Na
een periode van meevallende Amerikaanse cijfers is er de laatste tijd sprake
van enkele tegenvallers. De economische cijfers uit Europa schetsen al
geruime tijd een ander beeld dan die uit de VS.

Een ander geluid was afgelopen week ook te horen vanuit de Europese Centrale
Bank. President Mario Draghi gaf aan dat het punt van verdere stimulering
van de economie dichter
is genaderd dan eerder waarschijnlijk werd geacht.

Maar het duidelijkst was een andere toon te horen bij de president van de Bank
of Japan (BoJ), Haruhiko Kuroda: hij presenteerde
plannen die nog verder gingen dan de markt had verwacht.

De eerste vergadering van het beleidscomité van de Bank of Japan in de nieuwe
samenstelling heeft direct ingrijpende veranderingen opgeleverd. We wisten
al dat het comité het onconventionele gaspedaal stevig ingedrukt zou houden,
maar de nieuwe president, Haruhiko Kuroda, wist ook de turboknop te vinden.

De BoJ wil haar balansomvang eind volgend jaar hebben verdubbeld. Zij gaat
enorme aantallen staatsobligaties opkopen, maar ook indexfondsen en zelfs
REIT’s (beursgenoteerde vastgoedbeleggingsfondsen). Dit is echt
kwantitatieve én kwalitatieve verruiming. Het idee erachter is het nieuwe
inflatiedoel van 2 procent te halen. Dit is een werkelijk ongekend
experiment.

Gaat het Japan lukken?

Mijn collega Hein Schotsman, onze economisch specialist voor Japan, is daar
zeer sceptisch over. Hij stelt terecht dat de BoJ al eerder de balans
gigantisch heeft verlengd zonder dat dit veel effect had. Ook vindt hij het
zorgwekkend dat de overheid een ruim begrotingsbeleid voert bij een reeds
extreem hoge staatsschuld.

De ratingbureaus volgen dit experiment met enige bezorgdheid. Tot nu toe heeft
Japan altijd een overschot op de betalingsbalans gehad, wat betekent dat de
regering haar tekorten binnenlands kan financieren, maar de tijd van de
grote handelsoverschotten is voor Japan voorbij.

Wat de BoJ kan helpen haar doel te bereiken, is het effect van de
beleidswijziging op de yen. De Japanse munt is het afgelopen half jaar 20
procent in waarde gedaald. Zo’n sterke waardedaling leidt doorgaans tot
inflatie, al is dat niet altijd de inflatie je graag zou hebben.

Wat als het mis gaat?

Volgens veel analisten hebben de beleidsmakers met deze maatregelen de grenzen
van hun mogelijkheden wel bereikt. Ik denk van niet. Om te beginnen kan de
BoJ de aankoop van waardepapieren altijd opschroeven.

Misschien wel belangrijker is een andere maatregel die in een stelsel dat op
papiergeld gebaseerd is, in de huidige omstandigheden mogelijk wordt. Ik
besef dat het een zeer afwijkende opvatting is.

Nu de Bank of Japan steeds meer schuld van de staat overneemt, zou men kunnen
overwegen een deel van die staatsschuld simpelweg te schrappen. Dat betekent
uiteraard dat de politiek de Bank of Japan moet herkapitaliseren, maar in
een papiergeldstelsel is dat vrij eenvoudig.

Wat je dan krijgt, is een overheid die de economie stimuleert door middel van
tekorten die met de geldpers gefinancierd worden, ofwel niet-rentedragende
en niet opeisbare schulden. Dat zou de Japanse staatsschuld minder
problematisch maken.

Veel mensen zullen hier instinctief tegen inbrengen dat dit tot hyperinflatie
leidt en de geschiedenis kent inderdaad veel soortgelijke experimenten die
totaal verkeerd afliepen. Overheden volgden dit beleid meestal om een oorlog
te financieren. Ik zou zeggen dat de uitkomst van de omstandigheden afhangt.
In de voorbeelden uit de geschiedenis leidde het beleid er meestal toe dat
de economie oververhit raakte, en dat lijkt in Japan uiterst
onwaarschijnlijk.

Ik zou zelfs willen stellen dat ook de beleidsmakers van de eurozone zulke
onconventionele maatregelen zouden kunnen en misschien zelfs moeten
overwegen. Alleen is de kans dat ze dat (op korte termijn) doen, te
verwaarlozen.

Han de Jong is hoofdeconoom van ABN Amro. Meer columns: zie het blog
van Han de Jong.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl