Hoewel de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen bepaald geen verrassing was,
daalden de koersen van de risicovollere beleggingen fors.

Ons standpunt dat het met de wereldeconomie weer lichtjes bergop gaat, wordt
weerspiegeld in de vorige week gepubliceerde cijfers. Verder zie je een
opmerkelijke divergentie op twee gebieden.

Hoe de wereldeconomie zich ontwikkelt, hangt op dit moment vooral af van de fiscal
cliff in de VS en van de vraag of de eurocrisis beheersbaar blijft. Het
nieuwe Nederlandse kabinet, dat het vertrouwen had moeten herstellen, heeft
juist precies het tegendeel bereikt. Sommige voorgestelde maatregelen hebben
onvoorziene en ongewenste gevolgen en moeten mogelijk worden herzien.

Nederlandse politiek

Na een – voor Nederlandse begrippen – uiterst korte formatie van 54 dagen is
er een nieuw kabinet, met uiteraard een bijbehorend regeerakkoord. VVD en
PvdA hebben verstrekkende maatregelen afgesproken over een relatief groot
aantal controversiële onderwerpen, zoals de woningmarkt (de
hypotheekrenteaftrek en de huursector), de arbeidsmarkt (met name de
ontslagbescherming), de zorg en de pensioenen.

Sommige maatregelen blijken onvoorziene en ongewenste effecten te hebben, met
als gevolg onvrede binnen beide coalitiepartijen, met name de VVD, en
onzekerheid onder de bevolking. Dat is ontzettend jammer, want men wilde met
dit regeerakkoord nu juist het tegendeel bereiken door eindelijk
duidelijkheid te verschaffen scheppen over onderwerpen waarvan iedereen wist
dat er iets aan moest gebeuren, maar die door eerdere regeringen steeds voor
zich uit waren geschoven.

Dat uitstel heeft geleid tot de onzekerheid die als een van de oorzaken van de
matig draaiende economie van de afgelopen jaren wordt gezien. De nieuwe
coalitiepartners zijn nu druk bezig de fouten recht te zetten en hopelijk
kunnen ze hun geloofwaardigheid nog enigszins redden.

De wereldeconomie als verwacht…

Wij schrijven al geruime tijd dat de wereldeconomie tegen het einde van het
jaar waarschijnlijk licht zal aantrekken en dat lijkt nu ook te gebeuren. De
Chinese cijfers van de afgelopen week wijzen duidelijk op een crescendo: de
industriële productie en de detailhandelsomzet waren in oktober hoger dan
verwacht en bij beide reeksen laat de groeicurve weer een duidelijk
stijgende lijn zien.

De Chinese inflatie was in oktober zelf iets lager dan verwacht. Een boven
verwachting hoge groei van de productie en de detailhandelsverkopen plus een
lagere inflatie, dat levert een mooie combinatie op.

De gevolgen van de orkaan Sandy zijn ook de komende weken nog in de
Amerikaanse cijfers merkbaar, waardoor deze lastiger te interpreteren zijn.
Zo hangt de daling van het aantal aanvragen voor een werkloosheidsuitkering
van afgelopen week ongetwijfeld samen met het slechte weer aan de oostkust
en is er hier dus geen reden voor gejuich.

Daar staat tegenover dat de sterke export in september en het gestegen
consumentenvertrouwen in november erop wijzen dat de Amerikaanse economie
weer vastere grond onder de voeten krijgt.

Europa en Japan blijven achter. Toch zien we in de harde cijfers voor Europa
geen grote dalingen meer.

Hoewel de detailhandelsomzetten in de eurozone in september met 0,2 procent,
van maand op maand zijn gedaald, is er ten opzichte van september vorig jaar
sprake van een kleine stijging, van minus 0,9 procent naar minus 0,8
procent.

De Duitse industriële productie en orders zijn in september met
respectievelijk 1,8 procent en 3,3 procent van maand tot maand gedaald. Ook
hier is er ten opzichte van september vorig jaar sprake van stabilisatie, op
respectievelijk minus 1,2 procent (was miin 1,3 procent) en min 4,7 procent
(was min 4,6 procent).

… maar divergentie op twee gebieden baart me zorgen

Investeringen VS blijven achter

Op één van deze divergenties ben ik hier vorige week al ingegaan. Waar de
Amerikaanse economie vooruit lijkt te gaan en de conjunctuur in de grootste
opkomende landen het dieptepunt voorbij is, blijven de economieën van Europa
en Japan kwakkelen. Een dergelijke uiteenlopende ontwikkeling duurt meestal
niet lang.

Een tweede divergentie zien we in de VS zelf, waar de arbeidsmarkt duidelijk
aantrekt, terwijl de bedrijven maar niet willen investeren. Analisten die
zich afvragen waarom de investeringen de laatste tijd zo tegenvallen, wijten
het aan de fiscal cliff.

Als die afgewend kan worden, en dat is maar zeer de vraag, dan zou er een
inhaalslag van bedrijfsinvesteringen ontstaan. Volgens andere analisten is
de arbeidsmarkt helemaal niet zo gunstig als gedacht. Dat lijkt mij onjuist.
De recente bijstellingen van de werkgelegenheidscijfers waren allemaal
positief, wat typisch is voor een omslagpunt.

Bovendien blijkt uit de household survey dat de werkgelegenheid sterk groeit.
Die enquête mag dan meer schommelingen vertonen dan de vaker aangehaalde
establishment survey, de eerste blijkt een zeer nuttige index voor het
signaleren van wendingen en keerpunten.

Verder blijkt uit de voorlopige index van de Universiteit van Michigan dat het
consumentenvertrouwen op het hoogste peil staat sinds medio 2007. Het
groeiende vertrouwen heeft ongetwijfeld te maken met de verbeterende
woningmarkt, maar het vertrouwen zou uiteraard niet toenemen als de
arbeidsmarkt slecht was.

Helaas zijn er geen duidelijke aanwijzingen dat de fiscal cliff gemakkelijk
afgewend kan worden omdat de politiek krachtsverhoudingen na de verkiezingen
niet ingrijpend zijn veranderd. Er blijft dus sprake van negatieve risico’s
en de klok tikt verder.

Zenuwslopende vooruitzichten

De komende weken worden volatiel en mogelijk zenuwslopend voor de markten. Als
de fiscal cliff wordt afgewend, zullen de verbeteringen misschien
doorzetten. In dat scenario komt de inhaalvraag in de VS op gang, met als
gevolg een groeispurt die de rest van de wereld meetrekt, tenzij Europa erin
slaagt de controle over de eurocrisis te verliezen.

Als de problemen rond de Amerikaanse begroting echter onopgelost blijven en
belastingverhogingen en bezuinigingen dus automatisch in werking treden,
raakt de Amerikaanse economie in een recessie en sleurt ze de rest van de
wereld mee. Dit zal de beurzen flink raken. Die krijgen nog grotere klappen
als bovendien de spanningen in de eurozone sterk oplopen.

De werkelijke ontwikkelingen zullen waarschijnlijk wel ergens in het midden
uitkomen.

Han de Jong is hoofdeconoom van ABN Amro. Meer columns: zie het blog
van Han de Jong

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl