Het kabinet trekt de komende 30 jaar bij elkaar 22 miljard euro uit voor het gebied in Groningen en Noord-Drenthe dat geplaagd wordt door aardbevingen als gevolg van de jarenlange aardgaswinning. Het belooft daarnaast dat het Rijk “alles wat nodig is” zal doen om de schade te vergoeden en te zorgen dat “iedereen een veilig huis heeft”.

Dat zei het kabinet dinsdag in zijn formele reactie op het eindrapport van de ‘Parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen’ dat twee maanden geleden verscheen. In de parlementaire enquête werd blootgelegd hoe de overheid decennialang wegkeek van de problemen die de gaswinning in Groningen veroorzaakte. Financiële belangen stonden voorop en de “rampzalige gevolgen” voor de Groningers kregen lange tijd nauwelijks aandacht.

Het kabinet maakte dinsdag opnieuw excuses excuses aan iedereen die daardoor gevoelens van “angst, stress en onveiligheid” heeft ervaren. Het noemt erkenning van dat leed “een eerste essentiële stap”, maar hamert erop dat mensen ook oplossingen willen voor hun problemen.

“Het kabinet wil niet alleen leren van de fouten die zijn gemaakt, maar wil deze ook rechtzetten. Daarbij hoort ook de opdracht om de ereschuld aan de regio en haar bewoners die door 60 jaar gaswinning is ontstaan in te lossen.”

Schades tot €40.000 vergoed zonder onderzoek naar oorzaak

Het kabinet neemt een reeks maatregelen om de schadeafhandeling "milder, makkelijker en menselijker" te maken. Zo wordt het gebied vergroot waarin mensen niet hoeven aan te tonen dat aardbevingsschade door de gaswinning komt. Schades tot 40.000 euro worden voortaan gewoon vergoed zonder onderzoek naar de oorzaak.

Deze ruimhartigere aanpak kan in sommige gevallen leiden tot overcompensatie, "maar dit neemt het kabinet voor lief". Het betekent namelijk voor bewoners minder onzekerheid en juridische rompslomp. Bovendien daalt de uitvoeringslast bij het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG).

Het kabinet trekt ook extra geld uit om woningen in het aardbevingsgebied snel te verduurzamen. Uitgerekend in deze regio komt veel energiearmoede voor, doordat de huizen relatief oud en groot zijn. Ook hebben bewoners investeringen in verduurzaming vaak op de lange baan geschoven uit onzekerheid over schadeherstel of versterking.

Groningen vroeg om €30 miljard

Daarnaast zijn miljarden bestemd voor verbetering van de mentale gezondheid en voor meer leefbaarheid en economisch perspectief in het gebied. Het kabinet wil Groningen helpen zich te ontwikkelen tot "landbouwregio van de 21e eeuw". Daarnaast krijgt de provincie een belangrijke rol op het gebied van hernieuwbare energie.

In totaal is voor al deze plannen 22 miljard euro beschikbaar, waarvan overigens een deel al eerder was vrijgemaakt. Het kabinet gaat ervan uit dat dit "ruim voldoende" zal zijn. Regionale bestuurders hadden eerder gevraagd om een investeringsbedrag van 30 miljard euro.

Over de voortgang van de hersteloperatie gaat het kabinet jaarlijks verantwoording afleggen. Op die manier moet ook de Tweede Kamer beter kunnen controleren hoe het gaat met de plannen voor de komende dertig jaar.

In de zogenoemde Staat van Groningen, die het kabinet in een wet wil vastleggen, worden doelstellingen vastgelegd op vier terreinen: schade en versterken, verduurzaming, welzijn en sociaal herstel, en economisch perspectief. Daarbij horen ook tussendoelen die steeds na vijf jaar gehaald moeten zijn.

Rijk en regio overleggen twee keer per jaar over de voortgang. Het kabinet gaat daar vervolgens over in debat met de Tweede Kamer.

Rutte: 'Groningers decennialang in de steek gelaten'

Minister-president Mark Rutte zei bij de presentatie van de kabinetsreactie dat het kabinet de conclusies van de parlementaire enquêtecommissie zonder reserves onderschrijft.

De mensen in Groningen zijn "decennialang in de steek gelaten", zei hij. Hun stem werd niet gehoord en "hun belangen zijn ondergeschikt gemaakt aan een financieel belang van Nederland". Daarmee is er sprake van een ereschuld, erkende de premier. "Daar kunnen en willen we niet omheen."

De persoonlijke verhalen van Groningers die in het rapport zijn opgenomen "snijden door je ziel", aldus Rutte. Hij bood namens het kabinet opnieuw excuses aan voor de fouten die gemaakt zijn en het leed dat veel mensen daarmee is aangedaan.

De premier zei zich te realiseren dat wat zestig jaar lang is misgegaan, niet met "een pennenstreek" kan worden opgelost, laat staan met een "papieren kabinetsreactie". De overheid zal het nu ook moeten laten zien. "Het moet anders en het moet beter."

Lees ook: Ereschuld aan Groningen door gaswinning: Nederlandse staat en NAM moeten serieus investeren in toekomst voor de provincie