- Gratis kinderopvang leidt nauwelijks tot een toename van de arbeidsparticipatie, stellen het Centraal Planbureau en het Sociaal Cultureel Planbureau.
- Bovendien vergroot de maatregel de kansenongelijkheid.
- Directe steun voor lagere inkomens en niet-werkenden is een beter alternatief, aldus de adviseurs van het kabinet.
- Lees ook: Neem kinderen! Ook als je bezorgd bent over klimaatverandering
De plannen van het kabinet Rutte IV om de kinderopvang vrijwel gratis te maken, stuitten of forse kritiek van adviesbureaus van de regering. Zij verwijzen het idee dat gratis opvang ervoor zorgt dat significant meer mensen gaan werken, naar de prullenbank.
Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Planbureau (CPB) zien weinig in het kabinetsplan om kinderopvang zo goed als gratis te maken.
Volgens de twee belangrijke adviesorganen vergroot het plan kansenongelijkheid juist en zorgt het er nauwelijks voor dat extra mensen aan het werk gaan. Een systeem met daarin vooral steun voor lagere inkomens en ook voor niet-werkenden zou beter helpen.
Het SCP uitte vorig jaar ook al kritiek op de toenemende kansenongelijkheid, maar keek nu samen met het CPB ook naar onder meer de economische impact van het plan.
Amper meer werkenden door gratis kinderopvang
Een van de doelen van het kabinet om kinderopvang voor werkenden voor 96 procent te financieren is om meer ouders aan het werk te krijgen. Maar de planbureaus hebben berekend dat door het plan maar 0,2 procent meer mensen aan het werk gaan.
Het vergroten van kansengelijkheid, een ander doel, valt er zelfs slechter door uit. Kinderopvang zou door de stijgende vraag duurder worden waardoor juist mensen met lage inkomens de paar procent aan resterende eigen bijdrage niet kunnen betalen.
Juist hun kinderen hebben volgens het onderzoek het meest baat bij kinderopvang. Ook zijn zij lang niet altijd tweeverdieners, wat wel nodig is om voor de gunstige regeling in aanmerking te komen. Volgens de onderzoekers is het beter als die eis verdwijnt.
Egbert Jongen, programmaleider Arbeid bij het CPB, stelt dat de arbeidsparticipatie in Nederland al hoog is. Op het gebied van deeltijders meer uren laten werken is wel meer winst te behalen. Maar volgens de onderzoeker heeft alleen het gratis maken van kinderopvang daar weinig invloed op.
De onderzoekers zijn wel te spreken over het verdwijnen van het voorschottenaspect uit de regeling. Het terug moeten betalen van grote sommen kinderopvangtoeslag leidde afgelopen jaren tot het toeslagenschandaal. Het CPB en SCP vinden het met het oog op kansengelijkheid wel belangrijk om de overheidsbijdrage bij kinderopvang inkomensafhankelijk te houden en ziet daarin een rol voor een derde partij weggelegd. Die moet de overheidsbijdrage dan gaan bepalen voor gezinnen, zonder te gaan werken met risicovolle voorschotten.
Aanvankelijk was het plan om voor werkende ouders van jonge kinderen de opvang vanaf 2025 zo goed als gratis te maken, maar het kabinet mikt nu op 2027. Dat heeft te maken met grote personeelstekorten in de uitvoering en in de sector zelf.
Minister belooft advies over gratis kinderopvang serieus te nemen
Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken gaat zich in de zomermaanden buigen de rapporten die zij heeft gekregen over de verbouwing van het kinderopvangstelsel. Ze spreekt van "waardevolle bouwstenen" voor het ontwerp van het nieuwe stelsel, aldus de bewindsvrouw. Na de zomer maakt het kabinet bekend hoe het nieuwe stelsel voor kinderopvang wordt ingericht.
In een debat dat Van Gennip vorige maand met de Kamer had, gaf ze wel aan dat de uitgestelde invoering van het nieuwe stelsel - de kinderopvang zou eigenlijk vanaf 2025 'bijna gratis' moeten zijn - niet zou leiden tot een verandering van de aanpak of afstel. "We gaan nu niet naar de tekentafel", zei de bewindsvrouw.