Het kan best eens bitter koud worden in Europa door klimaatverandering – wetenschappers zijn bezorgd over de Golfstroom

Een stroming van warm, vers water beweegt zich richting het noorden van de Atlantische Oceaan, op weg naar de Noordpool.

In het noorden zorgen koude winden voor afkoeling en daardoor zakt het water weg richting diepere en zoutere lagen in de oceaan. Langzaam vindt een keerbeweging plaats en begint de afgekoelde stroming aan de terugreis richting het zuiden, waarbij de koudere stroom zich verplaatst onder de warmere bovenlagen die naar het noorden reizen.

De warmte van de bovenstroom die naar het noorden gaat, heeft grote invloed op het plaatselijke klimaat. Deze warmte zorgt ervoor dat temperaturen in delen van Noord-Europa – waaronder Scandinavië, het VK en Nederland – relatief hoog zijn.

De cyclus van de Golfstroom in de Noord-Atlantische Oceaan wordt ook wel aangeduid als thermohaliene circulatie. Ze maakt deel uit van een complex driedimensionaal systeem in de wereldoceanen dat gereguleerd wordt door verschillen in het zoutgehalte van water, de dichtheid en de temperatuur.

De Golfstroom is ook aan verandering onderhevig.  Sinds 2004 is de ‘Noord-Atlantische diepwaterpomp’ een stuk minder sterk geworden. Sommige wetenschappers hebben geopperd dat de Golfstroom volledig kan verdwijnen. Dit zou tot de paradoxale situatie kunnen leiden, dat opwarming van de aarde in Noord-Europa zorgt voor veel koudere winters en grotere ijsmassa’s in het noorden van de Atlantische Oceaan.

Verdwijnen van de Golfstroom

Nieuw onderzoek suggereert dat het idee van het verdwijnen van de Golfstroom wellicht minder vergezocht is dan veel mensen denken.

Geofysicus Wei Liu van de universiteit van Yale publiceerde afgelopen woensdag met een aantal co-auteurs een artikel in Science Advances. In deze studie tonen Liu en zijn collega's aan dat huidige klimaatmodellen te makkelijk veronderstellen dat de Golfstroom stabiel blijft. Een stijgende temperatuur en een toename van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer kunnen direct leiden tot het verdwijnen van de Golfstroom.

"Klimaatmodellen stellen de Golfstroom veel te evenwichtig voor", vertelde Liu aan Business Insider. "De modellen suggereren grote stabiliteit. Zelfs in scenario's van opwarming van de aarde, komen ze uit op beperkte verzwakking."

Het werk van Liu is gebaseerd op recente observaties en stelt dat de Golfstroom in relatief korte tijd (in geologische zin) een transitie kan maken en kan verdwijnen.

"In dit scenario is de afkoeling van het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan zo sterk dat dit de opwarming overvleugelt, waardoor er per saldo sprake zal zijn van afkoeling (in die regio)."

Het resultaat kan zijn dat delen van Europa over een periode van honderden jaren flink kouder kunnen worden.

Liu waarschuwt wel dat zijn bevindingen gebaseerd zijn op één scenario. Dat gaat niet uit van een geleidelijke toename van de CO2 in de atmosfeer gedurende een aantal decennia, maar van een plotselinge verdubbeling, die daarna constant blijft.

Dit model is vrij grof, maar de resultaten zijn belangrijk genoeg om verder onderzoek te stimuleren. Liu wil als volgende stap een aantal experimenten doen met een reeks complexere modellen. Dat moet meer inzicht bieden in de kans op een instorting van de Golfstroom, het tijdspad en de regio's die daardoor geraakt zouden worden.