- Goedkope FPV-drones van een paar honderd euro vormen momenteel een grote dreiging in de oorlog in Oekraïne.
- Zowel Rusland als Oekraïne gebruiken de hobbytoestellen, maar Oekraïne heeft een voorsprong door beter georganiseerde levering.
- Oekraïne bracht met een drone van waarschijnlijk nog geen 500 euro een Russische tank van zo’n 4 miljoen euro tot ontploffing.
- Lees ook: Voor het eerst heeft Oekraïne waarschijnlijk meer tanks dan Rusland, maar dat is niet het hele verhaal
Oekraïne brengt met goedkope hobbydrones, uitgerust met allerlei explosieven, grote schade toe aan miljoenen kostende Russische tanks en pantservoertuigen. Ook andere wapens en zelfs bevoorradingssystemen worden getroffen.
Deze ontwikkeling in de nu bijna anderhalf jaar durende oorlog kan verstrekkende gevolgen hebben.
In een video die deze week opdook is te zien hoe first-person-view (FPV) drones insloegen in wat een Russische T-90M leek te zijn, een geavanceerde Russische tank die volgens sommige schattingen wel 4,5 miljoen dollar waard is, omgerekend ongeveer 4,1 miljoen euro.
Dat is aanzienlijk meer dan de prijs van de FPV-drones die waarschijnlijk slechts een paar honderd euro per stuk kosten.
Donetsk Oblast, a pair of Ukrainian FPV loitering munitions target a Russian T-90M, destroying it. pic.twitter.com/6qVh7pHT84
— OSINTtechnical (@Osinttechnical) August 7, 2023
Door drones gemaakte video's als die hierboven zijn inmiddels normaal. Dit soort beelden komen bijna dagelijks naar buiten en laten zien hoe groot de rol van drones is geworden. Niet alleen tanks zijn hun doelwit, maar ook voertuigen die troepen transporteren, infanteriegevechtsvoertuigen en bevoorradings- en munitietrucks.
De alomtegenwoordige dreiging van de drones staat in schril contrast met de opvallende afwezigheid van gevechtsvliegtuigen boven dezelfde gebieden. Dit komt voornamelijk door het hoge risico dat bemande straaljagers worden neergehaald.
Ukrainian FPV loitering munitions continue to swarm Staromlynivka, Donetsk Oblast, seen here hitting a Russian Z-STS Akhmat MRAP at least twice and a BMD-2 AIFV once. pic.twitter.com/lXRmsk3LxA
— OSINTtechnical (@Osinttechnical) August 4, 2023
De kosten voor één FPV-drone van het type dat wordt gebruikt bij deze aanvallen, ligt meestal tussen de 400 en 500 dollar, omgerekend tussen de 364 en 455 euro. Een Playstation 5 is duurder.
Uitgerust met explosieven kunnen deze goedkope drones gevechtssystemen beschadigen en zo belangrijke logistieke en bevoorradingsoperaties lamleggen. Hierdoor moet de vijand veel hogere kosten maken.
South of Mykil's'ke, Donetsk Oblast, Ukrainian forces from the 72nd Mechanized Brigade continue to successfully strike Russian armored vehicles with FPV loitering munitions, seen here destroying a BMP-1. pic.twitter.com/82dYlE4Ggw
— OSINTtechnical (@Osinttechnical) August 7, 2023
"Het draait allemaal om kosten", zei Samuel Bendett tegen Insider. Bendett is defensie- en technologie-expert gespecialiseerd in Rusland bij de Amerikaanse onderzoeksorganisatie Center for Naval Analyses. Hij noemt de drones "extreem kosteneffectief".
Wat zijn FPV-drones?
De FPV-drones die Oekraïne inzet zijn feitelijk amateurtoestellen die relatief lang kunnen 'rondsluipen' voordat ze toeslaan. Veel drones hebben een frame van ongeveer 13 bij 23 centimeter en dragen een explosieve lading bij zich van 0,5 tot 3 kilo.
De onbemande systemen zijn aangepaste hobbydrones die een hoge snelheid kunnen behalen. Ze zijn gebouwd met onderdelen uit China en aanverwante markten, en bewapend met een geïmproviseerde kop van plastic explosieven of een raketgestuurde antitankgranaat.
Dronebestuurders dragen speciale brillen die direct zicht geven op het slagveld en ze gebruiken een afstandsbediening om de onbemande toestellen te besturen.
Hoewel de drones eenrichtingstoestellen zijn die ontploffen bij een inslag, zijn de besturingssystemen wel herbruikbaar. Eén bestuurder kan uiteindelijk meerdere drones besturen in de loop van een gevecht. Hierdoor zijn deze troepen eigenlijk een veel waardevoller doel om te bestoken dan de drones zelf.
Waar komen de drones vandaan?
De FPV-drones worden zowel door de Russen als de Oekraïners gebruikt en zijn grotendeels geleverd door bedrijven en vrijwilligers, hoewel slechts één partij overheidssteun heeft.
Oekraïne heeft met succes een 'leger van drones' gevormd met crowdsourcing en crowdfunding. Non-profit-organisaties als het Oekraïense Escadrone produceren wel 1.500 FPV-drones per maand om aan de stijgende vraag te kunnen voldoen, schreef technologiejournalist David Hambling in Forbes.
De Pegasus-drones van Escadrone halen een topsnelheid van bijna 100 kilometer per uur en kosten slechts 310 tot 420 euro. Ter vergelijking: sluipmunitie gebouwd volgens militaire specificaties zoals de door de Verenigde Staten geleverde Switchblade, kan tussen de 60.000 en 80.000 dollar kosten, omgerekend tussen de 54.000 en 73.000 euro.
Aan Oekraïense kant is er een "betere organisatie tussen overheid, vrijwilligers en het leger", zei Bendett. "De samenwerking en de integratie zijn beter en er is betere communicatie over wat nodig is. Dat is wat grotendeels nog ontbreekt aan Russische kant", aldus de defensie-expert.
De FPV-drones voor de Russische strijdkrachten zijn het product van meerdere organisaties die zijn gefinancierd met particuliere donaties. Russische organisaties zijn onder andere Sudoplatov, DroneZ, en Project Archangel, waarvan de een honderden drones produceert terwijl de ander nog niet heeft kunnen opschalen.
More from Russia's Sudoplatov volunteer drone effort - this organization claimed earlier to rapidly increase its FPV drone assembly. Unclear if the drones in these images were assembled over the course of a month or sooner. https://t.co/O1b73NlmiX pic.twitter.com/qOUUXElgtb
— Samuel Bendett (@sambendett) August 4, 2023
Volgens Bendett zouden de Russische drone-organisaties een beroep moeten doen op hun defensie-industrie om te investeren in deze producten. Zo kunnen ze opschalen en de Russische strijdkrachten voorzien van tienduizenden drones op maandbasis, om daarmee de uitdagingen aan het front aan te gaan. "Dat is nog niet gebeurd", constateert hij.
Two short videos showing a Russian FPV drone assembly. In the second video, one of the people says they made a drone frame out of textolite, and don’t like the results. pic.twitter.com/LSeVznZX6r
— Samuel Bendett (@sambendett) May 6, 2023
In plaats van een gecoördineerde aanpak, plaatsen individuele Russische legereenheden bestellingen voor FPV-drones. De bedrijven doen vervolgens wat ze kunnen om aan de vraag te voldoen.
Afgezien van het verschil in het aanvoerproces van drones, worden zowel de Russen als de Oekraïeners effectiever in het integreren van FPV-drones in hun gevechtsoperaties. Daarmee verandert de manier waarop deze oorlog wordt uitgevochten. Wel lijkt Oekraïne vooralsnog een duidelijke voorsprong te hebben in drone-operaties, zeggen experts.
Спецпризначенці СБУ «спекли» «Солнцепьок» та ще купу російської бронетехніки
— СБ України (@ServiceSsu) July 29, 2023
Лише за тиждень наші воїни Центру спецоперацій «А» СБУ набили дронами-камікадзе достатньо ворожих цілей, щоб від цієї статистики «пригоріло» і в російського командування 🔥 pic.twitter.com/Y9jcwHal7O
Onbemande systemen zijn een integraal onderdeel geworden van de oorlog en op dit moment is Oekraïne zonder twijfel het droneconflict aan het winnen, zei dronetechnologie-expert Steve Wright onlangs in Newsweek.
Oekraïense troepen gebruikten drones voor verschillende doeleinden: verkenning en bewaking, het coördineren en corrigeren van indirect artillerievuur, het droppen van granaten, het op afstand tot ontploffing brengen van mijnen en geïmproviseerde explosieven en het aanvallen van doelen.
En dat zijn alleen nog maar de vliegende toestellen. Oekraïne gebruikt ook onbemande grondvoertuigen om gewonde soldaten te evacueren en mijnen te plaatsen. Ook beschikt het leger over droneboten om onder meer Russische oorlogsschepen aan te vallen.
Met explosieven uitgeruste FPV-drones zijn slechts één van de vele typen onbemande systemen die in deze oorlog worden gebruikt, maar ze blijken een aanzienlijke bedreiging te vormen voor beide partijen.
Kunnen ze worden verslagen?
Het nadeel van onbemande luchtvaartuigen is dat ze kwetsbaar zijn voor een breed scala aan tegenmaatregelen, met name elektronische oorlogsvoering en storing. Dat geldt ook voor FPV-drones.
De Oekraïense strijdkrachten raken elke maand wel 10.000 drones kwijt, bleek uit een in mei gepubliceerd rapport van Jack Watling en Nick Reynolds van de Britse denktank Royal United Services Institute (RUSI). Zij zijn beide experts op het gebied van landoorlogsvoering en interviewden Oekraïense militairen.
Elektronische oorlogsvoering waarbij systemen van de tegenpartij worden verstoord of onbruikbaar gemaakt, kan een effect hebben op FPV-drones. Hetzelfde geldt voor de 'cope cages' die op pantsertvoertuigen zijn gelast om ze te beschermen tegen de explosieve drones.
Al schreef Vice in 2022 dat de beschermingskooien niet erg effectief leken.
Ukrainian FPV loitering munition strike on a Russian MT-LB equipped with improvised anti-drone cage armor. Notably, the armor lacked any coverage to the rear. pic.twitter.com/stVurilkdT
— OSINTtechnical (@Osinttechnical) July 5, 2023
De provisorische kooien benadrukken de wanhoop die is ontstaan als reactie op de groeiende dreiging van drones, die vorig jaar voor het eerst de kop op staken maar nu een van de kenmerkende en altijd aanwezige wapens in het Oekraïense conflict zijn geworden.
Russian T-72B tank with a roof screen. https://t.co/CrfTmabcQ6 pic.twitter.com/x3p0W4JapW
— Rob Lee (@RALee85) June 29, 2023
Drones kunnen neergehaald worden door de luchtverdediging, maar de kosten voor raketonderschepping zijn buitenproportioneel in vergelijking met de kosten van een drone.
Dronebestuurders die meestal een uitgebreide training hebben gevolgd, zijn in dat opzicht een veel waardevoller doel. Het is niet ongewoon dat dronebestuurders op elkaar jagen, zei een Oekraïense ingenieur eerder dit jaar tegen het Amerikaanse nieuwsprogramma PBS Newshour.
"De bestuurders zijn het waardevolst, omdat een ervaren persoon die overleeft, met meerdere FPV-drones doelen kan bestoken", zei Bendett. Hij voegde eraan toe dat beide partijen prioriteit geven aan het uitschakelen van de bestuurder.
Dat gezegd hebbende, zijn er wel innovaties die erop gericht zijn om FPV-drones te verstoren, waaronder systemen die mogelijk kunnen worden ingebouwd in de verdediging van pantservoertuigen. Het is echter onduidelijk hoe ver de ontwikkeling daarvan op dit moment is.
An example of multiple products generated by Russia's defense-industrial complex to meet the FPV challenge. The question is whether this tech can be scaled up to be manufactured en masse. https://t.co/6YQcGokjx2
— Samuel Bendett (@sambendett) August 6, 2023
"Er wordt aan beide kanten veel geëxperimenteerd met wat mogelijk effectief zou kunnen zijn," legde hij uit. "Maar, weet je, de oplossingen zijn niet wijdverbreid, of zijn nog niet op voldoende grote schaal geïntroduceerd om deze dronetechnologieën tegen te gaan."
Dus vooralsnog blijven deze systemen een dodelijke dreiging voor zowel Russische als Oekraïense troepen.
De FPV-drones zijn goedkoop en in groten getale beschikbaar, zei Bendett tegen Insider. "Het is een verwoestend wapen omdat het met hoge snelheid laag boven de grond kan vliegen, wat betekent dat het niet wordt opgemerkt totdat het te laat is."