Daar was ’t donderdagavond ineens, geplaatst op de Facebook-pagina van Geert Wilders: het verkiezingsprogramma van de Partij voor de Vrijheid. Slechts elf punten. Uitgebreider wordt het niet, gaf een woordvoerder later aan.
De gebruikelijke stokpaardjes van de PVV zijn aanwezig: Nederland de-islamiseren, een vertrek uit de Europese Unie, de AOW-leeftijd op 65 jaar, enzovoort. Dezelfde enzovoort die Wilders ook hanteert bij punt 7: “Geen geld meer naar ontwikkelingshulp, windmolens, kunst, innovatie, omroep enz.”
Een geniaal programma, schrijft mediastrateeg Huub Bellemakers. “Hoe simpel en in mijn ogen abject dit Trumpiaanse verkiezingsmanifest ook is, het is communicatief en politiek geniaal.” Bellemakers hoopt dat andere politieke partijen leren van de manier waarop Wilders zijn punten de wereld heeft ingeslingerd. “Kort en bondig, direct en zonder mooipraterij.”
Nog een politicus
Maar is Wilders daarin wel zo uniek? In de jaren tachtig en negentig was er ook een politicus die met een beknopte boodschap kiezers wist te paaien, zoals Vrij Nederland signaleerde. Eentje die niet elf, maar slechts tien punten nodig had om de kernwaarden van zijn partij over te brengen.
Die partij was de Centrum Democraten. De politicus Hans Janmaat.
Vergelijk maar eens de onderstaande manifesten van de PVV en de Centrum Democraten.
Hierbij is wel een kanttekening op z'n plek. Wilders' programma is bedoeld voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017, het pamflet van de Centrum Democraten was voor de Europese Parlementsverkiezingen van 1989.
Maar toch, de kernpunten van waar beide partijen voor staan/stonden zijn opgenomen in beide formulieren. En dan vallen meteen verschillen op (afgezien van hoe de communicatiemiddelen zijn veranderd: een telefoonnummer onder Janmaats programma, versus een e-mailadres onder die van Wilders).
Het invoeren van een referendum, een dierenbeschermingswet, het vergroten van de openbare veiligheid, een schoner milieu (zonder belastingverhoging), het moedwillig iemand met aids besmetten onder strafrecht laten vallen. De speerpunten van de eens zo ultrarechts geachte Janmaat lijken dertig jaar later gematigd, iets dat Rutger Bregman van De Correspondent eerder ook al signaleerde.
Wilders wil extremere dingen in het Nederland van nu dat een stuk minder politiek correct is. Huren omlaag, belastingen verlagen, het eigen risico in de zorg volledig afschaffen en meer geld naar defensie en politie.
Rechtszaken
Maar er zijn ook overeenkomsten tussen beide politici. Janmaat ageerde net als Wilders tegen de komst van vreemdelingen, zie punt 2 en 10 van zijn programma. Drie keer werd hij veroordeeld tot het betalen van boetes voor belediging en discriminatie van buitenlanders.
Wilders werd berecht en in 2011 vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie van moslims en niet-westerse allochtonen. De PVV-leider werd daarna aangeklaagd voor zijn omstreden 'minder Marokkanen'-uitspraken, een zaak die nog steeds loopt. Hij heeft tot 23 september gekregen voor het voeren van zijn verweer.
Beiden zijn ook op de hak genomen door cabaretiers. Janmaat door Erik van Muiswinkel, Wilders door Paul Groot.
Het grote verschil tussen beide politici? Janmaat werd gezien als mislukkeling, een sneue engerd zonder charisma. "Welk pak hij ook droeg, het leek altijd goedkoop", schreef persbureau ANP na zijn overlijden in 2002. "Een scharminkeltje was hij, maar ook een geboren dwarsligger. Opgewonden, grillig, wantrouwend en soms een beetje zielig."
De tijd was nog niet rijp voor de strenge, ongenuanceerde taal die hij tegen buitenlanders aansloeg. "Ik vind dat er nog steeds te veel asielzoekers binnenkomen. En de islam is nog steeds sterk in opkomst in ons land; die godsdienststrijd gaat eraan komen", zei Janmaat rond de eeuwwisseling in een interview met een weekblad. "Ik heb iedereen bijtijds gewaarschuwd, maar de politici en ook de media waren te beroerd om te luisteren."
Het zijn dezelfde punten waarmee Wilders goede sier maakt. De PVV-leider kan bij zijn electoraat niet meer stuk: ze willen zelfs op de foto met hem als hij folders uitdeelt.
Waar Janmaat op zijn hoogtepunt drie zetels in het parlement wist te veroveren, heeft de PVV er nu twaalf en staat de partij in de peilingen rond de veertig zetels. Misschien dat niet Mark Rutte maar Geert Wilders onze nieuwe premier wordt.