In zijn poging Jean-Claude Juncker op te volgen als voorzitter van de Europese Commissie, gaat Frans Timmermans coalities bouwen om steun te verzamelen in het Europees Parlement.
“Voor die steun kijk ik eerst naar de linkerflank, maar daarna zoeken we steun bij de liberalen, wellicht Macron”, zei de huidige vicevoorzitter in Heerlen, waar hij zijn kandidatuur presenteerde. De liberaal Emmanuel Macron is sinds mei vorig jaar president van Frankrijk.
“Iemand uit Nederland weet wat coalities zijn’’, sprak de 57-jarige politicus. “Ik heb het idee dat ik mensen samen kan brengen.’’
Timmermans is nu eerste vicevoorzitter van de commissie-Juncker.
Maakt Timmermans, groot fan van voetbalclub Roda JC, kans op een van de invloedrijkste functies in de Europese Unie? Behalve Sicco Mansholt, die begin jaren zeventig kortstondig interim-voorzitter was, is geen enkele Nederlander dat ooit gelukt.
Timmermans heeft voldoende steun bij sociaaldemocratische partijen in andere landen. De Duitse SPD is er zelfs van overtuigd dat de taalvaardige Nederlander een goede uitslag kan behalen bij de Europese Parlementsverkiezingen in mei 2019.
Tientallen miljoenen Europeanen zeggen dat het het niet goed met hen gaat, vervolgde Timmermans. "Dat ondermijnt het vertrouwen in de landsregering en in Europa. Daarom wil ik lijsttrekker zijn van de PvdA. De overgrote meerderheid van de Europeanen wil geen ruzie met de buren en mensen uitsluiten. Ze worden vaak overschreeuwd door extremisten.''
"Iedereen is van Europa en Europa is van iedereen'', besloot Timmermans, de zanger Thé Lau parafraserend.
Maar om Juncker op te volgen, moet Timmermans heel wat obstakels overwinnen. Dit zijn de vier hordes die hij nog moet nemen.
1. Timmermans moet eerst lijsttrekker van de PvdA worden.
Om aanspraak te maken op de hoogste post in Brussel, moet Timmermans gekozen worden tot lijsttrekker van de PvdA voor de Europese Verkiezingen. En dat kan een klein probleem zijn.
Paul Tang, de huidige fractievoorzitter van de PvdA in Europa, trok bij de vorige Europese verkiezingen de kar en wil dat opnieuw doen.
Het partijbestuur van de PvdA heeft de aanmeldtermijn speciaal voor Timmermans verlengd tot half oktober. Het is niet duidelijk of Tang voor Timmermans wil wijken.
Als hij dat niet wil, moeten de PvdA-leden de lijsttrekker kiezen via een interne verkiezingen.
Update: Tang heeft zich inmiddels teruggetrokken als kandidaat-lijsttrekker.
2. Dan moet Timmermans de 'Spitzenkandidat' van de sociaaldemocraten worden.
De PvdA van Timmermans is in het Europees Parlement aangesloten bij de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten, de fractie met alle sociaaldemocratische partijen uit EU-landen. Alle fracties kiezen een topkandidaat die in de aanloop naar de verkiezingen als boegbeeld fungeert.
Dit Spitzenkandidat-systeem is vijf jaar geleden door het Europees Parlement in het leven geroepen om te zorgen dat de benoeming op democratische wijze tot stand komt. Voorheen werd de nieuwe Commissie-voorzitter namelijk in achterkamertjes aangewezen door regeringsleiders.
Een Spitzenkandidat moet de steun hebben van negen partijen uit verschillende EU-lidstaten. Volgens Politico heeft Timmermans die steunbetuigingen al te pakken, waaronder die van de machtige Duitse SPD.
Wel moet hij nog afrekenen met een andere kandidaat. De Slowaakse EU-commissaris Maroš Šefčovič van Energie wil Juncker ook opvolgen, maar heeft volgens ingewijden aanzienlijk minder steun.
De sociaaldemocratische Spitzenkandidat wordt in december op een congres in Lissabon gekozen.
3. Timmermans moet andere Spitzenkandidaten verslaan bij de verkiezingen.
Dat Timmermans grote kans maakt om de linkse voorman te worden, daar zijn Brusselse insiders het wel over eens. Maar of hij de verkiezingen kan winnen?
De grootste fractie in het Europees Parlement is de Europese Volkspartij, waarbij het CDA is aangesloten. De EVP bezet op dit moment 217 zetels, 28 meer dan de sociaaldemocraten.
In de peilingen staat de EVP op fors verlies, maar blijft de centrum-rechtse fractie wel de grootste. Dat zou betekenen dat de EVP opnieuw de voorzitter van de Europese Commissie mag leveren. Vier jaar geleden was Juncker de Spitzenkandidat van de fractie.
De EVP heeft nu meerdere sterke kandidaten, waaronder de zeer ervaren Duitse Europarlementariër Manfred Weber en de Finse oud-premier Alexander Stubb. Op 8 november kiest de EVP zijn Spitzenkandidat op een congres in Helsinki.
Timmermans maakt volgens kenners alleen kans als hij een brede coalitie weet te smeden, met bijvoorbeeld de liberalen en de groenen. Ook zou de Franse president Emmanuel Macron gecharmeerd zijn van Timmermans, die vloeiend Frans spreekt.
4. Tot slot moeten de EU-regeringsleiders Timmermans steunen.
Hoewel het Europees Parlement sinds 2014 meer te zeggen heeft over de benoeming van de nieuwe Commissie-voorzitter, speelt de Europese Raad nog steeds een rol. Die bestaat uit de leiders van de 28 EU-lidstaten.
Het Parlement draagt de Spitzenkandidaat van de grootste fractie voor bij de Raad. Die mag op papier een eigen keuze maken, maar is daarbij verplicht om rekening te houden met de verkiezingsuitslag. Het Parlement moet de beslissing van de Raad vervolgens goedkeuren.
In de praktijk komt het erop neer dat de topkandidaat van de grootste fractie, de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie wordt. Zo ging het bij Juncker in 2014 en zo gaat het volgend jaar waarschijnlijk weer.
Tenzij de verkiezingen een zeer versplinterd beeld opleveren. Dan kan het zijn dat de Raad de macht naar zich toetrekt en een outsider als Guy Verhofstadt of Margrethe Vestager voordraagt.