Hij stond vorige week maandag met tranen in zijn ogen voor zijn werknemers om het nieuws te vertellen.
Bas van Abel stopt per 1 november als CEO van Fairphone, de duurzame telefoonmaker die hij in 2012 oprichtte. En dat was een emotioneel moment. “Het voelt toch een beetje alsof je het uitmaakt met je vriendinnetje”, zegt Van Abel tegen Business Insider.
De 41-jarige ondernemer geeft het stokje door aan Eva Gouwens, die vorig jaar overkwam van fairtrade-chocoladebedrijf Tony’s Chocolonely. “Dit is in alle opzichten het beste, voor mij en voor Fairphone”, aldus de oprichter. “Eva is veel beter in staat om nu het bedrijf te leiden.”
Van Abels vertrek komt niet als een verrassing. Hij denkt al enkele jaren na over zijn positie binnen het bedrijf, nadat hij in 2015 een burn-out opliep. Hij stortte in en lag er maanden uit. “Mijn vrouw heeft me uiteindelijk afgeleverd bij de ggz omdat ze niet meer wist wat ze met me aan moest”, zei Van Abel een tijdje terug in gesprek met de VPRO.
Waarom hij “gigantisch op zijn bek” ging met zijn gezondheid? Dat heeft volgens Van Abel verschillende oorzaken, die allemaal terug te voeren zijn op een ding: de stress van het ondernemerschap.
Het begin van Fairphone
Fairphone ontstaat in 2009 als campagne om mensen bewust te maken van ethische kwesties rond smartphones. Van Abel is dan verbonden aan de Waag Society, een organisatie die zich begeeft op het raakvlak van kunst, wetenschap en technologie.
Om een smartphone te produceren zijn zo’n veertig soorten metalen nodig, zoals koper, kobalt, tin, goud en nikkel. Die grondstoffen komen veelal uit mijnen in Congo of China, waar de arbeidsomstandigheden gevaarlijk zijn en vaak ook kinderen werken.
Van Abel wil het productieproces transparant maken en fabrikanten aansporen om ‘eerlijkere’ telefoons te maken. Maar gaandeweg komt hij erachter dat er een betere manier is om mensen bewust te maken: zelf een smartphone bouwen.
Hij vindt een conflictvrije mijn in Congo, waarvoor hij een lokale minister om moet kopen, en een geschikte fabriek in China. Een deal met KPN en een succesvolle crowdfundingactie doen de rest.
Miljoenen via crowdfunding
Fairphone haalt binnen enkele maanden 7,5 miljoen euro op voor de eerste duurzame smartphone, maar Van Abel heeft dan nog geen idee hoe je een telefoon moet maken.
De paniek slaat toe. Wat begon als een ambitieus project is ineens een serieus bedrijf, terwijl Van Abel helemaal geen zakelijke achtergrond heeft: hij deed de kunstacademie en volgde een opleiding aan de TU Delft.
“Toen heb ik weleens zwetend en met tranen in m'n ogen in bed gelegen”, zei hij tegen NU.nl. “Ik heb serieus overwogen om de stekker eruit te trekken en iedereen z'n geld terug te betalen.”
Hij zet door. Uiteindelijk worden alle toestellen geleverd, zij het met anderhalf jaar vertraging. Maar na een tweede crowdfundingronde in 2015, waarbij FairPhone maar liefst 10 miljoen euro ophaalt, wordt de druk Van Abel te veel en moet hij noodgedwongen maanden rust houden.
Pure wilskracht
Terugkijkend denkt Van Abel dat hij lange tijd “dingen moest doen die niet in mijn kracht lagen”. Mensen aansturen en bedrijfsprocessen optimaliseren is niet waar hij energie van krijgt. “Dat heb ik puur op wilskracht gedaan.”
Daarvoor hoef je alleen maar bij hem thuis te kijken. “Er hangt bij ons een wasbakje in de wc waar nooit de waterleiding is aangesloten”, zegt hij lachend. “Als ik iets half af heb, dan heb ik meestal zoiets van: mooi.”
Fairphone moet in stabielere handen komen om door te groeien, weet Van Abel. Na zijn burn-out neemt hij langzaamaan stappen om daarvoor te zorgen. Het bedrijf trekt nieuwe investeerders aan, roept een raad van commissarissen in het leven en versterkt het managementteam met ervaren krachten.
Eva Gouwens de juiste persoon
De benoeming van Eva Gouwens tot CEO is het sluitstuk van die transitie. Onder haar leiding groeide de omzet van Tony’s Chocolonely met gemiddeld 50 procent per jaar. Nu mag ze dat kunstje herhalen bij Fairphone.
De duurzame telefoonmaker kreeg een jaar geleden een investering van 6,5 miljoen euro om internationaal te groeien en haalde eerder dit jaar nog eens 2,5 miljoen euro op via crowdfunding. In 2020 moet Fairphone, dat vorig jaar een omzet had van net geen 15 miljoen euro, winstgevend zijn.
Hoofddoel is meer telefoons produceren en verkopen. En Gouwens is volgens Van Abel meer dan geschikt om dat in goede banen te leiden: “Fairphone moet een geöliede machine worden en daar is zij fantastisch goed in.”
“Eva heeft een natuurlijke manier van managen”, zegt Van Abel, die het afgelopen jaar met haar samenwerkte. “Zij kan mensen op de juiste plek zetten, ook als ze iets niet volledig snapt, en ze op zo’n manier inspireren dat beslissingen binnen een groep heel natuurlijk vallen.”
Yogaën en thee drinken
Van Abel blijft betrokken bij Fairphone: hij houdt zijn aandelen en gaat aan de slag als commissaris. Maar de komende vier maanden blijft hij weg van het Amsterdamse kantoor van de telefoonmaker. Hij wil Gouwens en het managementteam niet voor de voeten lopen.
“Het is niet handig als de oprichter nog steeds rondloopt en wordt gezien als baas”, zegt Van Abel. “Voor een hoop mensen is dat moeilijk om los te laten.”
Wat gaat hij dan wel doen? “Rust nemen”, klinkt het vastbesloten. “Ik heb daar zin in. Lekker yogaën en thee drinken. Ik weet alleen niet of ik het volhoud. Het klinkt nu nog als muziek in de oren.”
Voor de toekomst ligt alles open. “Ik zal op een gegeven moment wel betaald werk moeten gaan doen”, erkent hij. Maar wat dat is, daar denkt hij heel bewust nog niet over na.
Van Abel is in ieder geval trots dat hij zo ver gekomen is met Fairphone. Of hij het avontuur niet graag had afgemaakt? Daarover is hij realistisch: “We hebben een romantisch beeld dat de oprichter het voor eeuwig blijft doen, denk aan Mark Zuckerberg. Maar de realiteit is dat er voor verschillende fases verschillende mensen nodig zijn.”