- De Europese regeringsleiders zijn het dinsdagochtend vroeg eens geworden over een omvangrijk herstelpakket voor de coronacrisis en een meerjarenbegroting.
- Het herstelfonds bestaat voor 390 miljard euro uit subsidies en voor 360 miljard euro uit voornamelijk uit leningen.
- Nederland krijgt vanaf 2021 een hogere korting van 1,92 miljard euro op de jaarlijkse EU-afdracht.
- Het is na ruim vier dagen moeizaam onderhandelen net niet de langste EU-top ooit geworden. De Franse president Emmanuel Macron spreekt van een historische dag.
De Europese leiders zijn het eens over de nieuwe Europese meerjarenbegroting (MFK) en het coronaherstelfonds. “Deal!”, twitterde EU-president Charles Michel dinsdagochtend vroeg na ruim vier dagen onderhandelen.
De Franse president Emmanuel Macron spreekt op Twitter van een historische dag voor Europa.
De onderhandelingen over de meerjarenbegroting waren nog moeilijker dan normaal vanwege het daaraan gekoppelde herstelfonds van 750 miljard euro dat landen moet helpen opkrabbelen uit de coronacrisis.
Tijdens de gesprekken vielen veel harde woorden. Vooral de Nederlandse premier Mark Rutte, die de rol van aanvoerder van de 'zuinige' landen op zich had genomen, was het mikpunt van kritiek.
Besloten is het fonds te vullen met 390 miljard euro aan subsidies en 360 miljard euro aan leningen. Het geld daarvoor zal door de Europese Commissie op de kapitaalmarkt worden opgehaald.
Den Haag was geen voorstander van een herstelfonds en al helemaal niet van steun daaruit via subsidies, die niet hoeven worden terugbetaald.
Rutte gaf het verzet daartegen uiteindelijk op, omdat veruit de meeste regeringen wel subsidies wilden voor de zwaarst door het longvirus getroffen lidstaten en hij garanties kon binnenhalen over de controle op de besteding ervan, met de focus op economische hervormingen.
Hogere korting voor Nederland
De leiders werden het eens over een meerjarenbegroting van 2021 tot en met 2027 van 1.074 miljard euro. Nederland krijgt vanaf 2021 een hogere korting van 1,92 miljard euro op de jaarlijkse EU-afdracht (nu 1,57 miljard) en mag voortaan 25 in plaats van 20 procent houden van de douaneheffingen die onder meer in de Rotterdamse haven in naam van Brussel worden geïnd. Dat loopt al snel op tot boven de 100 miljoen euro.
Rutte sprak na afloop van een "omvangrijk en goed pakket waarin de Nederlandse belangen geborgd zijn en waarvan Europa sterker wordt".
De premier noemt het "goed nieuws" dat Nederland onder meer de korting op de afdracht aan de EU behoudt en onder de streep gunstig uitkomt. Maar bij de bescherming van de rechtstaat en de modernisering van de begroting heeft hij veren moeten laten, erkent hij.
Er gaat wel meer geld naar onder andere vergroening en innovatie, maar minder dan Nederland wilde. En de mogelijkheden om te beletten dat landen die bijvoorbeeld de vrije pers en de rechterlijke macht beknotten geld krijgen uit het herstelfonds zijn meer afgezwakt dan Rutte lief is.
Nederland kan zelf ook aanspraak maken op het herstelfonds
Dat de EU 390 miljard euro uittrekt om landen door de coronacrisis te helpen, hulpgeld dat niet hoeft te worden terugbetaald, ziet Rutte niet als verlies. Nederland wilde daar lang niet aan, maar is toch tevreden omdat landen die een beroep doen op zulke subsidies hervormingen moeten doorvoeren.
De premier heeft vertrouwen in de 'noodrem' die moet waarborgen dat het daar ook echt van komt, al erkent hij dat die ook tegen Nederland kan worden gebruikt.
Nederland kan volgens Rutte zelf ook aanspraak maken op "5 of 6 miljard, zeg ik uit mijn hoofd" uit het herstelfonds. Dan zouden andere landen, die Nederland al langer zien als belastingparadijs, bijvoorbeeld op hun beurt kunnen houden aan fiscale hervormingen.
Zijn strenge opstelling leverden Rutte tijdens de moeizame onderhandelingen felle verwijten op van zijn collega's en maakten hem de boeman van de Zuid-Europese pers. Maar hij koestert "met Merkel, ook met Macron, met Conte, hele warme banden", aldus de minister-president.
Gemengde gevoelens bij Europese Commissie
Het akkoord van de Europese leiders toont aan dat de EU ten onrechte traagheid en besluiteloosheid wordt verweten, vindt de Europese Commissie. Maar onder meer gezondheidszorg en migratie komen er wel bekaaid af, constateert commissievoorzitter Ursula von der Leyen.
De meerjarenbegroting en het herstelfonds, samen goed voor 1.800 miljard euro, bewijzen volgens Von der Leyen dat de EU ook in een crisis "de moed en fantasie" vindt "om groot te denken". Dat de EU altijd "too little, too late" handelt is een vooroordeel, zei ze meteen nadat de 27 Europese leiders het eens waren geworden. Ze wijst erop dat er pas een paar maanden geleden aan de plannen is begonnen.
Maar de leiders hebben wel danig geschrapt, geknipt en geschoven in de plannen. Voor de Europese Commissie belangrijke onderwerpen moeten het met soms vele miljoenen minder doen dan zij had voorgesteld.
Toch is het akkoord een grote stap naar herstel van de coronacrisis, meent Von der Leyen.
Geslaagde emotionele oproep Michel
De emotionele oproep die Michel zondagavond laat deed aan de leiders om hun geschillen te overbruggen en “een onmogelijke opgave” te volbrengen heeft geholpen, zei premier Rutte maandagmiddag toen het nog spannend was of er een definitief akkoord zou komen.
Zaterdag was de sfeer nog om te snijden toen Macron en de Duitse bondskanselier Angela Merkel na een ontmoeting met de ‘zuinige’ vier – Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden – geïrriteerd wegliepen. De Franse president probeerde druk te zetten door het bericht te laten verspreiden dat hij een vliegtuig liet klaarmaken om te vertrekken naar Parijs.
Net niet langste EU-top ooit
De Europese leiders kunnen na ruim vier dagen onderhandelen dan wel huiswaarts met een akkoord, maar het record waarop ze afstevenden gaat aan hen voorbij. De EU-top leek de langste te worden die men zich in Brussel kan herinneren, maar liep dat wapenfeit op een halfuur mis.
Dat de top een gooi naar de recordboeken zou doen, was nooit de opzet. Voor de vrijdagochtend begonnen besprekingen was ook zaterdag uitgetrokken met hooguit een uitloop op zondag. Waarna de door de coronacrisis afgematte regeringsleiders en staatshoofden op adem zouden kunnen komen om na de zomer een mogelijke opleving van het virus te bedwingen.
Maar overeenstemming over de begroting voor de komende zeven jaar, waarbij lidstaten zich steevast voornemen om het onderste uit de kan te halen, is niet zomaar gevonden. En nu moesten de 27 het bovendien eens worden over een coronafonds met nog eens honderden miljarden euro's.
Het record blijft, met een halfuur speling, in handen van de leiders die in 2000 in Nice bijeenkwamen. Die top begon op donderdagochtend en duurde tot maandagochtend - terwijl er toen nog maar vijftien lidstaten hun zegje hoefden te doen.
De besprekingen duurden lang, omdat er ingrijpende besluiten moesten worden genomen om de unie klaar te maken voor de beoogde uitbreiding en nieuwe stemverhoudingen. In 2004 kwamen er in een klap tien nieuwe lidstaten bij.
Dat de Europese leiders in een grijzer verleden niet ooit nog langer bijeen waren, valt niet helemaal uit te sluiten. De duur van toppen is niet geboekstaafd, laat de staf van EU-president Charles Michel weten.
Michels medewerkers doken in de annalen voor nader onderzoek toen de alsmaar voortslepende onderhandelingen de speculatie aanwakkerden over een record. Om 6.05 uur zou dat gebeuren, maar toen hadden de leiders hun akkoord al te pakken.