De Europese Unie spreekt harde taal tegen Rusland, nadat het Russische leger Oekraïne in de nacht van woensdag op donderdag is binnengevallen. Maar het pakket van economische sancties laat het belangrijkste drukmiddel buiten beschouwing: de Russische leveranties van gas en olie aan Europa.

De Europese Unie zal de toegang van Russische banken tot de Europese financiële markten bevriezen, zei de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen donderdag.

Ook zal de EU op alle manieren voorkomen dat Rusland technologie krijgt om het land verder te moderniseren. “Onze sancties voor de Russische inval in Oekraïne zullen zo zijn samengesteld dat Rusland financieel en economisch zwaar zal boeten”, aldus de Duitse.

Het pakket sancties dat de EU voorbereidt is bedoeld om "de Russische economie te verzwakken", verklaart Von der Leyen, "en hun vermogen om de oorlog te financieren".

De Russische president Vladimir Poetin is verantwoordelijk voor het terugbrengen van de oorlog in Europa, zegt ze. "Het doel van Rusland is niet alleen Donbas, niet alleen Oekraïne. Het doel is de stabiliteit in Europa en de op regels gebaseerde internationale orde."

"Wat we zien is een ongeëvenaarde daad van agressie van het Russische leiderschap tegen een soeverein, onafhankelijk land. Opnieuw, in het centrum van Europa, sterven onschuldige vrouwen, mannen en kinderen of vrezen zij voor hun leven. In deze donkere tijd staat de Europese Unie achter Oekraïne en zijn volk".

De regeringsleiders van de EU-landen komen later donderdag in Brussel bijeen voor een ingelaste top over de Russische inval. Dan bespreken premier Mark Rutte en zijn collega's de aanvullende strafmaatregelen.

Woensdag ging al een reeks sancties in tegen regeringsleden, militaire bevelhebbers en Kremlin-spreekbuizen voor hun rol in de erkenning en bezetting van afvallige Oekraïense regio's.

Geen woord over olie en gas bij sancties tegen Rusland

De grote afwezige bij het sanctiepakket van de Europese Unie is de energiemarkt. Importen van gas uit Rusland zijn naar schatting goed voor ongeveer 40 procent van de Europese gasinvoer, terwijl ruwweg de helft van de Russische olie-export naar Europa gaat.

Voor de Russische staatskas zijn de opbrengsten uit de export van olie en gas zeer belangrijk. De totale inkomsten uit de verkoop van olie en gas bedroegen afgelopen jaar ruim een derde van de totale staatsinkomsten.

Door gas en olie uit Rusland af te nemen financiert de Europese Unie indirect ook de Russische oorlogsinspanningen in Oekraïne.

De Europese Unie kan Rusland in theorie hard treffen met een gas- en olieboycot, maar zou daarmee ook zichzelf in de vingers snijden: hogere gas- en olieprijzen als gevolg van een boycot en mogelijke energietekorten zouden Europese burgers direct in de portemonnee raken.

De grote vraag is dus of de Europese Unie het op de korte termijn aandurft om energieleveranties uit Rusland te betrekken bij het conflict in Oekraïne. Voor de langere termijn is wel duidelijk dat de EU relatief machteloos blijft ten opzichte van Rusland, zolang het economische blok in zijn energievoorziening zwaar op Rusland blijft leunen.

Shell: alles doen om Europa van energie te blijven voorzien

Shell zal "alles doen wat het kan" om Europa van gas en olie te blijven voorzien als de toevoer door de aanval van Rusland op Oekraïne verstoord wordt. Het olie- en gasconcern volgt de situatie in en om Rusland op de voet, laat het bedrijf in een geschreven reactie weten. Over de gevolgen van mogelijke sancties weigert het bedrijf te speculeren.

"Als er verstoringen zijn, mogelijk door sancties of iets anders, zullen we uiteraard alles doen wat we kunnen om de voorraden in Europa op peil te houden", verklaart het bedrijf. Dat zou kunnen door Europese faciliteiten optimaal te benutten, maar ook transporten van vloeibaar gemaakt aardgas zouden naar Europa kunnen worden omgeleid.

In Oekraïne heeft het bedrijf ook een handvol medewerkers. Onder meer de landendirecteur is uit het land vertrokken en werkt vanuit elders, laat een Shell-woordvoerder weten. "De veiligheid van onze medewerkers in Oekraïne is de grootste prioriteit van Shell", meldt het bedrijf verder.

Shell is in het olie- en gasrijke Rusland onder andere actief als aandeelhouder van Sachalin-2, een van 's werelds grootste installaties voor olie en vloeibaar gemaakt gas. Het project is voor net geen 27,5 procent in handen van Shell en voor de helft plus één aandeel van het Russische staatsgasbedrijf Gazprom. Over wat de sancties tegen Rusland voor Shell betekenen, wil een woordvoerder niets kwijt.

LEES OOK: Wat gebeurt er als Rusland de export van gas naar Europa stopzet: 3 scenario’s voor de Europese energiemarkt