De Nobelprijs voor economie ontbreekt nog in de prijzenkast van Youp van ’t
Hek. Onbegrijpelijk.
Economie is geen exacte wetenschap en heeft meer verwantschap met theologie.
Veel economische thema’s begrijpen we nog onvoldoende. Zekerheden blijken
jaren later nonsens te zijn. Hoogleraren uit diverse stromingen kunnen
lijnrecht tegenover elkaar staan, zich schuimbekkend baserend op
onverenigbare dogma’s.
Een beperkt begrip van economische wetmatigheden reflecteert zich natuurlijk
in de beleggingswereld. De ondergang van Long-Term Capital Management in
1998 is exemplarisch. Dit hedgefonds speculeerde aanvankelijk uiterst
succesvol via enorme hefbomen…totdat het fonds failliet ging.
Een gebrek aan IQ was niet de oorzaak. Het fonds werd geleid door Myron
Scholes en Robert Merton, beide Nobelprijswinnaar in de economie.
Boerenverstand
Beleggers kunnen meer leren van Youp van ’t Hek. Vorige eeuw brak de
cabaretier door met zijn sketch over de consument die zijn koopverslaving
middels leningen financierde. Zie het filmpje onderaan dit stuk.
Waarschijnlijk zonder ooit een boek over macro-economie te hebben geopend,
presenteerde hij een analyse die waardevoller voor beleggers is dan de meest
complexe modellen waarmee topwetenschappers niches in de economie proberen
te verkennen.
Lenen speelt namelijk niet alleen een belangrijke, maar ook toenemende rol in
de economie. Lenen hoeft niet fout te zijn, zolang het genoeg rendement
oplevert ter dekking van de risico’s. Het is echter onverantwoord als de
lange termijn wordt opgeofferd ten gunste van onmiddellijke bevrediging.
Bovendien egoïstisch als juist anderen onder negatieve lange termijn
effecten lijden.
De korte-termijnfocus lijkt steeds vaker prominent. Pijnlijke maatregelen om
problemen structureel op te lossen worden liever naar de toekomst
verschoven. Ondertussen wordt tijd gekocht door het aangaan van meer schuld
of door de issues voorlopig te negeren.
Zo denken we de schuldencrisis op te lossen door nog meer schulden aan te
gaan. En noodzakelijke bezuinigingen worden verzacht, om de eveneens
broodnodige economische groei niet de das om te doen.
Obama is een Griek
Amerikanen zijn kampioen in het leven op de pof en korte-termijndenken. Des
te stuitender dat president Barack Obama vorige week Europa meende te moeten
manen tot snelheid om de schuldencrisis op te lossen.
Het begrotingstekort en de staatsschuld van zijn land zijn hoger dan die van
Europa. Bovendien importeert de VS structureel veel meer dan het exporteert.
Japan, Duitsland en China financieren daarmee al jaren de overconsumptie van
de met (creditcard)schulden overladen Amerikaanse consument. Obama
propageert geen zuinigheid bij zijn kiezers. Consumeren wordt in de VS
namelijk gezien als een maatschappelijke plicht.
Pensioenen en zorg
Maar de Amerikanen zijn toch – in tegenstelling tot de Grieken – wel eerlijk
en hebben hun cijfers niet vervalst? Inderdaad, zij pakken het veel slimmer
aan.
Gewoon door zorg- en pensioenverplichtingen buiten de rapportages te houden.
Het gaat daarbij niet om afrondingsverschillen, aangezien deze een veelvoud
van de (immense) staatsschuld bedragen. Het probleem speelt pas in de verre
toekomst, dus het krijgt nauwelijks aandacht. Dat door uitstel een oplossing
moeilijker wordt of nog drastischere maatregelen nodig zijn, interesseert
helemaal niemand.
De pensioen- en zorgproblematiek woekert in de meeste rijke landen waar de
vergrijzing zal toeslaan. Nederland maakt zich terecht zorgen over de lage
dekkingsgraden van de pensioenfondsen. Opmerkelijk genoeg is de situatie bij
vrijwel alle landen veel nijpender, terwijl dit thema bij sommigen niet eens
op de agenda staat.
Henk en Ingrid geen haar beter
Het zijn niet alleen overheden en Amerikaanse consumenten die via schulden
problemen en verplichtingen voor zich uitschuiven. Henk en Ingrid kunnen er
ook wat van.
Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, wees afgelopen week op de
gevaren van hoge hypotheekschulden. Iets waar Hans Hoogervorst als
voormalige voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten eerder ook voor
waarschuwde. Zij konden niet rekenen op veel sympathie.
Je kunt wellicht discussiëren over de timing van de waarschuwingen, maar Knot
en Hoogervorst hebben gelijk. Waarom is het onredelijk dat hypotheken
bijvoorbeeld na 30 jaar moeten zijn afgelost, of dat niet meer dan 100
procent van de waarde van de woning mag zijn gefinancierd?
Nu we toch bezig zijn, is het nou werkelijk zo belachelijk dat we eerst sparen
voor de aanschaf van auto’s, meubels en consumentenelektronica? Dit weekend
werd bekend dat deze waarschuwing in ieder geval te laat komt voor 120.000
jongeren, bij wie de schuld als een molensteen om de nek hangt.
Bedrijven veiliger, behalve banken
Vergeleken met overheden en veel consumenten, zijn bedrijven in het algemeen
juist voorzichtiger geworden en hebben ze de afgelopen jaren de
schuldpositie tot beheersbare niveaus teruggebracht.
Grote uitzondering hierop zijn de banken, waarbij het verdienmodel nog steeds
is gebaseerd op een marginale solvabiliteit. Als belegger zou ik daarom nog
steeds niet durven instappen in bankaandelen. Het eigen vermogen is
onvoldoende om veel risico te dragen en grote klappen op te vangen. Lenen,
lenen, lenen…maar betalen mogen uiteindelijk anderen.
Errol Keyner is adjunct-directeur bij de Vereniging
van Effectenbezitters (VEB), maar schrijft dit artikel op
persoonlijke titel.
Meer analyses van Errol Keyner
Volg de markten op Z24 Beurs
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl