Voormalig topman Erik Staal van woningcorporatie Vestia verscheen donderdag voor een parlementaire commissie. Voor zelfreflectie was weinig plaats.

Oud-topman Erik Staal van woningstichting Vestia was geschokt toen zijn financiële man Marcel de Vries begin 2012 werd aangehouden op verdenking van fraude.

Het was of zijn wereld instortte, zei Staal donderdag voor de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties. De mannen hadden altijd samenwerkt op een manier die ,,gebaseerd was op vertrouwen en loyaliteit”, aldus Staal.

Vestia, de grootste corporatie van het land, balanceerde enige tijd op de rand van de afgrond als gevolg van risicovolle financiële avonturen met zogenoemde derivaten, waarmee je de mist in kunt gaan als de rente anders beweegt dan je hoopt.

De aankoop van de derivaten had plaats onder leiding van Staal en werd gedaan door De Vries. Die lijkt de vrije hand te hebben gehad, terwijl Staal alles tekende nadat een ‘back office’ de boel had gecontroleerd.

Staal: derivaten mochten van Waarborgfonds

Staal leek bij het begin van het verhoor de zwartepiet toe te spelen aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) dat volgens hem het gebruik van derivaten wel goed vond, mits die door banken werden verstrekt die getoetst waren.

Het Waarborgfonds is een stichting, met de overheid als achtervang, die garanties verstrekt waardoor corporaties goedkoop kunnen lenen.

In 2009 en 2010 keken er ook een nieuwe accountant en nog een ander bureau naar en hun reacties waren volgens Staal ,,signalen dat we met Vestia op de goede weg zaten''. Ook hoorde hij altijd maar dat Vestia ,,het geweldig deed''. Dat klonk ,,van hoog tot laag en van binnen en buiten''.

Staal liet zich weinig bezig met financieel speelgoed

In 2011 veranderde het Waarborgfonds opeens van koers, aldus Staal. Het wilde niet meer borg staan voor de liquiditeitsproblemen bij Vestia, waardoor de woningcorporatie in acute problemen kwam.

Staal trad begin 2012 af. Hij voelde zich daartoe gedwongen, zei hij tegen de enquêtecommissie. Hij wordt inmiddels persoonlijk verantwoordelijk gehouden voor de miljardenschade.

Staal zei donderdag dat de derivaten maar een klein onderdeel van zijn takenpakket waren. Hoofdtaak was huisvesting, zei hij. Maar dan moet je ook een goede financiële basis hebben, benadrukte hij.

Riante vertrekregeling Erik Staal

Staal stapte op met een riante vertrekregeling. Afgelopen najaar daagden de nieuwe commissarissen van Vestia Staal voor de rechter, in verband met de pensioenuitkering van 3,5 miljoen euro die euro die hij bij zijn ontslag meekreeg.

De voormalige Vestia-directeur erkende bij de rechtszitting dat 3,5 miljoen een hoop geld is: “Misschien is het maatschappelijk gezien veel, maar destijds gold een andere context”, zo tekende het Financieele Dagblad op.

Staal was de best betaalde woningcorporatiebestuurder van Nederland, maar hij zei nooit zelf om alle loonsverhogingen te hebben gevraagd. Vanaf 1998 steeg Staals salaris wel tot ongekende hoogte. In 2005 stond de teller op zo’n 450 duizend euro  per jaar.

Naar eigen zeggen had Staal zijn toenmalige commissarissen erop gewezen dat hij na die salarisstijgingen onvoldoende pensioen had opgebouwd om op 70 procent van zijn eindsalaris uit te komen.

Staal kreeg overigens nog meer kritiek over zich heen, toen bleek dat hij een fraaie villa voor zichzelf aan het bouwen was op Bonaire.

Het nieuwe bestuur van Vestia heeft Staal aansprakelijk gesteld voor de schade van 1,9 miljard euro die is ontstaan bij de ongelukkige rentespeculatie van de woningcorporatie. Hierbij was  ook een belangrijke rol weggelegd voor bovengenoemde Marcel de Vries, de voormalige kasbeheerder van Vestia.

Onderzoek naar Vestia

De corporatie, de grootste van het land, balanceerde enige tijd op de rand van de afgrond door de financiële problemen, die de belangrijkste aanleiding werden voor de parlementaire enquête. Het Openbaar Ministerie begon ook nog een strafrechtelijk onderzoek naar fraude bij het bedrijf.

Staal  kreeg nooit tegenspraak. ,,Als hij zei dat het rood was, was het rood”, schetste Gerard Erents, voormalig interim-bestuurder bij de corporatie, de sfeer in het bedrijf. Erents verscheen donderdagochtend als getuige voor enquêtecommissie.

Na kolossale tegenvallers die optraden als gevolg van de aanschaf van risicovolle beleggingsproducten was de situatie in 2012 zo beroerd, dat het salaris van de medewerkers maar met moeite kon worden opgebracht. Er was zelfs bijna geen papier meer was voor de printers, vertelde Erents. Een leverancier eiste contante betaling omdat hij het allemaal niet meer vertrouwde.

Staal almachtig bij Vestia

Als voormalig directeur-bestuurder droeg Staal zelf mensen voor als lid van de raad van commissarissen. Die moesten vervolgens toezicht houden op zijn woningbedrijf,  vertelde oud-voorzitter van die raad Jeroen Lugte woensdag voor enquêtecommissie.

Zelf was Lugte een studievriendje van Staal en hij vermoedt dat de anderen weliswaar uit Staals ‘netwerk’ kwamen, maar ook de juiste kennis hadden.

Lugte denkt verder dat hij ondanks de vriendschap voldoende kritisch kon zijn. Dat blijkt volgens hem ook wel uit het feit dat de raad de autovergoeding van Staal eens heeft beperkt en ook uit het gegeven dat Staal op een bepaald moment geen salarisverhoging meer kreeg. Toch ,,mocht hij er niet op achteruit gaan.”

Lugte vond het salaris toen allemaal geen probleem, maar snapt de latere publieke verontwaardiging wel, zegt hij nu.

Commissarissen hadden geen overzicht

Hoewel Lugte destijds de indruk had dat de raad volledig op de hoogte werd gehouden, was dat niet zo. Brieven van banken die alarm sloegen over de financiële avonturen van Vestia, kreeg de raad niet onder ogen. Volgens Lugte heeft de raad ‘emotioneel gefaald’, maar rationeel niet, omdat ze een en ander niet kon voorzien. ,,Je moet wel signalen hebben.”

Lugte had een raadsman meegenomen naar de commissie. De vroegere commissaris vertelde dat hij zijn archieven weliswaar in een versnipperaar had gegooid, maar dat had niets met de zorgen door Vestia te maken. Hij ruimde gewoon zijn huis op toen de kinderen de deur uit waren. Na overleg met de raadsman had hij dingen die hij dubbel had in de versnipperaar gegooid.

bron: ANP/Z24

Lees ook

Voormalige derivatenman Vestia wil schuld bij ex-directeur Erik Staal leggen

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl