Een erfenis zomaar aanvaarden kan grote gevolgen hebben. Want wat als de overledene naast een huis, meubels en sieraden ook een flinke schuld heeft?

Sjoerd Kooistra bezat 85 horecazaken, een landgoed, een riante villa, een pied-à-terre in Amsterdam en luxe goederen, zoals meubelen van Ralph Lauren en een omvangrijke kunstcollectie.

Maar toen na zijn dood de balans werd opgemaakt, werd duidelijk dat de horecatycoon er aanzienlijk minder warmpjes had bijgezeten dan verwacht. De ondernemer bleek grote hoeveelheden geld uit zijn bedrijf te hebben onttrokken voor privé-uitgaven. Zijn failliete bedrijf Plassania heeft een schuldenlast van naar verwachting 150 miljoen euro. Voor zijn partner was dat reden om de erfenis te verwerpen.

Schrijnende situaties

Dit is misschien een extreem voorbeeld, maar het geeft wel aan dat een luxe levensstijl niet garant staat voor een groot vermogen. Een erfenis blind aanvaarden, zonder je goed in de financiële positie van de erflater te verdiepen, kan grote risico’s met zich meebrengen. Je wordt niet alleen eigenaar van alle bezittingen van de overledene, maar ook aansprakelijk voor alle schulden en -bij een ondernemer- eventuele schadeclaims.

Dit kan tot schrijnende situaties leiden. Als de erfenis tekortschiet om alle schulden van te betalen, moet je zelf bijpassen en mogelijk je auto of zelfs je huis verkopen.

Ben je getrouwd (of samenwonend) in gemeenschap van goederen, dan wordt ook jouw partner in de ellende meegezogen.

Erfenis verwerpen

Om erfgenamen niet te belasten met schulden waaraan zij part noch deel hebben, is in de wet de mogelijkheid ingebouwd om een erfenis te verwerpen. Dit is een vrij drastische keuze, want je hebt dan ook geen recht meer op de spullen.

Wie hiervoor kiest moet een verklaring afleggen bij de rechtbank in de regio waar de erflater is overleden. Je kunt hiervoor ook een volmacht ondertekenen bij de notaris.

Is je verklaring binnen, dan geeft de rechtbank een zogenaamde ‘akte nalatenschap' af. Jouw besluit wordt vervolgens opgenomen in het voor iedereen toegankelijke boedelregister van de rechtbank.

Voor de verklaring ben je 123 euro griffiekosten (plus eventuele kosten van de notaris) verschuldigd. De totaalprijs blijft gelijk als je zo'n verklaring voor alle erfgenamen tegelijkertijd aflegt.

Beneficiair aanvaarden

Ben je niet goed op de hoogte van de financiële positie van de overledene, omdat je bijvoorbeeld weinig contact met hem of haar had, of zijn financiële handel en wandel moeilijk kunt doorgronden, dan kun je er ook voor kiezen de erfenis beneficiair te aanvaarden; ook wel 'aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving' genoemd.

Eventuele schulden worden dan betaald uit de opbrengst van de erfenis. Wat overblijft vloeit naar de erfgenamen. Is de schuld hoger dan de opbrengst, dan hoef jij daar niet voor op te draaien. Ook voor deze optie is een verklaring bij de rechtbank vereist.

In principe wordt bij beneficiaire aanvaarding de nalatenschap afgewikkeld volgens bij wet vastgelegde regels. Dit komt er in het kort op neer dat de bezittingen ten gelde moeten worden gemaakt om zoveel mogelijk schulden af te lossen. Pas als duidelijk is dat alles is betaald, zijn de erfgenamen aan de beurt. Hiervan mag alleen worden afgeweken als je kunt aantonen dat de goederen uit de erfenis ruimschoots toereikend zijn om alle schulden af te betalen.

Procedure

De eerste stap bij beneficiaire aanvaarding is een boedelbeschrijving opstellen: een inventarisatie van alle bezittingen en schulden van de overledene. Mocht het ernaar uit zien dat de schulden hoger zijn dan de baten, dan ben je verplicht dit zo snel mogelijk te melden aan de kantonrechter. De boedelbeschrijving wordt ter inzage gelegd bij de boedelnotaris of op de griffie van het kantongerecht.

Vervolgens is het zaak de schuldeisers schriftelijk in te lichten, via een persoonlijke brief en/of (als de adressen niet bekend zijn) een advertentie in de krant. De lijst met alle vorderingen en schuldeisers moet worden goedgekeurd, waarna de schulden kunnen worden afbetaald.

Stel je wel goed op de hoogte van de regels rond beneficiair aanvaarden, want als je deze overtreedt -bijvoorbeeld als je de kantonrechter vergeet te informeren over een mogelijk negatief saldo van de erfenis - kun je alsnog persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor de schulden.

Bedenktijd

De keuze - zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen - is niet altijd eenvoudig te maken. Gelukkig krijg je drie maanden bedenktijd. Schuldeisers mogen in die periode hun schulden nog niet op jou verhalen. Heb je aan die periode niet genoeg dan kun je vragen om uitstel met nog eens drie maanden.

Maak je uiteindelijk geen keuze, dan word je geacht de erfenis zuiver te aanvaarden. Tenzij een mede-erfgenaam de erfenis ondertussen beneficiair heeft aanvaard: in dat geval ga jij daarin mee. Je kunt hiertegen overigens nog wel in beroep gaan.

Zit je nog in het keuzeproces, zorg er dan voor dat je je tijdens die periode niet met de erfenis bemoeit. Wie bijvoorbeeld spullen van de overledene meeneemt, verdeelt of verkoopt of rekeningen betaalt, wekt de indruk de erfenis toch te accepteren. Beneficiair aanvaarden of verwerpen kan dan niet meer.