De baas van de Amerikaanse centrale bank die de inflatie in de VS moet terugdringen, krijgt het mogelijk aan de stok met van ’s werelds rijkste man, Elon Musk. Die is inmiddels ook een belangrijke adviseur van aanstaand president Donald Trump.

Tijdens de verkiezingscampagne circuleerden er bij advisieurs van Trump ideeën om het dogma dat de centrale bank onafhankelijk het monetaire beleid kan bepalen, overhoop te halen. Musk lijkt wel wat te voelen voor het idee dat de president direct invloed uitoefent op het monetaire beleid van de VS.

De Federal Reserve (het stelsel van Amerikaanse centrale banken, red.) wordt geleid door voorzitter Jerome Powell. Het mandaat van de Fed is zorgen voor prijsstabiliteit én een gezonde arbeidsmarkt. Als de president direct invloed krijgt over ‘de geldpers’ van de VS kan dat internationaal het vertrouwen in de dollar aantasten.

Bondgenoten van Trump hebben een draaiboek opgesteld voor hoe hij de Fed zou kunnen herstructureren en Powell zou kunnen ontslaan, voordat diens termijn afloopt, meldde zakenkrant The Wall Street Journal afgelopen april. Steun van Musk voor dit idee doet sommige topbeleggers op Wall Street vrezen voor grote problemen, zo meldde The Wall Street Journal deze week.

Financiële experts zijn bezorgd dat het aantasten van de onafhankelijkheid van de Fed het vertrouwen van beleggers in de Amerikaanse aandelen- en obligatiemarkten zou ondermijnen. Hoewel Trump al eerder opmerkingen heeft gemaakt over het afzetten van Powell, zou dat momenteel zeer ontwrichtend kunnen werken. De centrale bank zit in de delicate positie zit om de inflatie onder controle te houden en tegelijkertijd de arbeidsmarkt te ondersteunen.

“Het staat buiten kijf dat de markt niet houdt van pogingen tot inmenging, door de uitvoerende macht of het Congres, bij de onafhankelijkheid van de Fed,” vertelt hoogleraar finance Jeremy Siegel van de Wharton School van de Universiteit van Pennsylvania aan Business Insider. Volgens Siegel hecht “vrijwel elke econoom” en de meeste leden van het Congres waarde aan de onafhankelijkheid van de centrale bank.

In een recente opmerking over de Federal Reserve van medio oktober erkende Trump dat “het de vraag is” of hij Powell kan ontslaan. Trump zei in een verwijzing naar de rentetarieven echter ook: “Ik heb het recht om te zeggen dat ik denk dat ze een beetje omhoog of omlaag moeten gaan.”

Trump heeft al langer kritiek op Fed-voorzitter Powell

Toen verslaggevers Powell vorige week vroegen of hij zou aftreden als Trump dat zou vragen, nam de voorzitter geen blad voor de mond: “Nee.” Powell zei dat presidenten “geen wettelijke bevoegdheid hebben” om het hoofd van de centrale bank te ontslaan. Zijn termijn eindigt in mei 2026.

Trumps belangstelling voor Powell en de Federal Reserve lijkt voort te komen uit de behoeft om invloed te hebben op rentetarieven. Zijn kritiek op de centrale bank begon toen de Fed in 2018 de rente verhoogde . In oktober van dat jaar haalde Trump verbaal uit naar de centrale bank tijdens een daling van de aandelenmarkt en noemde hij Fed “gek” en “oncontroleerbaar”.

Op dat moment speelde Trump met het idee om Powell te ontslaan, terwijl het juridisch discutabel was of dat zou kunnen. Financiële markten hadden duidelijk een hekel aan het idee en aandelenbeurzen reageerden negatief.

Trump bleef in 2019 druk uitoefenen op de Federal Reserve en vuurde in februari van dat jaar een reeks tweets af waarin hij de “domkoppen” bij de Fed aanspoorde om “de rente te verlagen naar NUL, of minder”. Centrale banken in Europa en Japan hadden de rente destijds tot onder de nul procent gebracht, omdat hun economieën bijzonder zwak waren.

Maar Trump deed zijn oproep op een moment dat de Amerikaanse economie sterk was. Zijn doel was om de Amerikaanse dollar te verzwakken, wat zou zijn voor Amerikaanse exporteurs. Renteverschillen tussen landen bepalen immers in sterke mate de ontwikkeling van de wisselkoersverhoudingen.

De Fed gaf geen gehoor aan de oproep van Trump. In 2018 begonnen Fed-bestuurders al met de voorbereiding van een juridische strategie tegen Trump, als hij door zou gaan met zijn aanvallen io de centrale bank, aldus  The Wall Street Journal.

Trump zette zijn vendetta dit jaar voort tijdens de verkiezingscampagne. Hij zei in februari dat hij Powell niet zou herbenoemen als voorzitter van de Federal Reseve. In juli zei Trump tegen persbureau Bloomberg wel dat hij de Fed-voorzitter zijn termijn zou laten afmaken, “vooral als ik de indruk heb dat hij het juiste doet”.

Tijdens een persconferentie op 8 augustus suggereerde Trump dat presidenten invloed zouden moeten hebben op de rentetarieven. “Ik heb veel geld verdiend. Ik ben erg succesvol geweest. En ik denk dat mijn instinct in veel gevallen beter is dan dat van degenen die die de leiding hebben bij de Federal Reserve, inclusief de voorzitter.”

Wall Street vreest dat een verzwakking van de Fed beleggers schaadt en een politiek risico is

Adviseurs van Trump die ervaring hebben met financiële markten, zijn niet enthousiast over het idee om Powell te vervangen. Scott Bessent, een van de topkandidaten voor de functie van minister van Financiën, heeft onlangs een suggestie teruggenomen om een “schaduw”-voorzitter van de Fed te benoemen, aldus The Wall Street Journal.

Peter Orszag, een voormalige topfunctionaris in de regering van Barack Obama en CEO van financieel adviesbureau Lazard, zei tegen Squawk Box dat elke poging om de Fed te verzwakken “destabiliserend werkt.

Hoogleraar finance Siegel van Wharton-universiteit zegt dat, gelet op het grote aantal Amerikanen dat direct of indirect belegt in aandelen, een marktverstoring vanwege onrust over de positie van de Amerikaanse centrale bank een brede impact zou hebben Dat is een politiek risico is. 

Siegel verwacht dat financiële markten zelf de ultieme bescherming bieden tegen pogingen om Powell af te zetten en de onafhankelijkheid van de Federal Reserve te ondermijnen. Volgens Siegel is Trump erg gevoelig voor de aandelenmarkt en gebruikt hij die als barometer voor zijn succes.

“Trump let scherp op het verloop van de aandelenmarkt", zegt Siegel tegen Business Insider. “En de aandelenmarkt waardeert de onafhankelijkheid van de Federal Reserve. Dus als hij wil dat de aandelenmarkt omhoog blijft gaan, zal hij zich niet bemoeien met de onafhankelijkheid van de Fed.”

De Fed doet momenteel wat Trump graag wil

Op dit moment doet de Federal Reserve toevallig precies wat Trump graag wil: de rente verlagen. Er is ruimte voor meningsverschillen over het beleid, maar Siegel stelt dat het minder waarschijnlijk is dat de gekozen president achter de centrale bank aangaat op het moment dat die in zijn voordeel werkt.

Wat betreft de nieuwe invloed die techmiljardair Musk op de overheid krijgt, is er al flink wat onrust ontstaan. De techmiljardair probeerde de Senaat te beïnvloeden, belde met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en krijgt de leiding over een nieuw adviesdepartement.

Hoewel Siegel betwijfelt of Trump de centrale bank binnenkort echt zal ondermijnen, is hij teleurgesteld dat Musk zich bemoeit met macro-economisch beleid, waar hij zich meestal niet over uitlaat.

“Het ligt ook buiten het speelveld waarop Trump wil dat Musk invloed zou moeten uitoefenen, namelijk de efficiëntie van de overheid”, zegt Siegel. Toch is hij ervan overtuigd dat financiële markten meer invloed hebben op de discussie over de rol van de centrale bank dan Musk, althans voor nu.

LEES OOK: Donald Trump heeft een reeks opvallende ministers voorgedragen: dit kunnen de gevolgen zijn voor Oekraïne