De Finse Eurocommissaris Olli Rehn wil eurolanden met een te hoog
financieringstekort en of staatsschuld miljardenboetes opleggen door middel
van “semi-automatische” sancties.

De regels moeten het stabiliteitspact tanden geven. Dat we in Europa hard aan
scherpere regels toe zijn werd pijnlijk duidelijk toen de euro in mei van
dit jaar aan de rand van de afgrond stond.

Toen kwam Europa met de noodgreep van een ‘stabiliteitsfonds’. Een fonds met
daarin miljarden euro’s waarmee de eurolanden gezamelijk garant staan voor
de solvabiliteit van de probleemlanden Spanje, Griekenland, Portugal en
Ierland. En als klap op de vuurpijl besloot de Europese Centrale Bank
obligaties van de eurozondaars op te kopen. Het resultaat is dat de Unie nu
met pritt bij elkaar gehouden wordt.

Om het stabiliteitspact te verstevigen, komt Eurocommissaris Rehn nu met
voorstellen voor 6
maatregelen. Die al vanaf 2011 in zouden moeten gaan.

Boetes
Volgens de afspraken binnen het stabiliteitspact mogen EU-lidstaten een
tekort van hooguit 3 procent van hun BBP hebben. Eurozondaars die geen
voorzichtig begrotingsbeleid voeren en de norm overschreiden (iets wat nu in
bijna ieder euroland inclusief Nederland het geval is), moeten volgens Rehn
0,2 procent van hun BBP op een geblokkeerde rekening storten. Voor Nederland
zou dat neerkomen op 1,2 miljard euro. Als het land dan niet snel zijn zaken
op orde brengt, dan wordt dit omgezet in een boete.

Bovendien wil de eurocommissaris wil bij het toepassen van de begrotingsregels
meer rekening houden met de staatsschuld van een land. Volgens het
stabiliteitspact mag de staatsschuld maximaal 60 procent van het BBP
bedragen. Landen die die norm overschrijden moeten hun staatsschuld tijdig
terugbrengen.

Politiek
In principe was het onder de huidige regels al mogelijk om zondaars een boete
op te leggen, maar dat is nooit gebeurd. Dat komt vooral omdat de ministers
van Financiën uiteindelijk beslissen over het al dan niet opleggen van
sancties aan potverteerders. Om politieke redenen zagen ze tot nu toe altijd
af van het opleggen van boetes.

Omgekeerd stemsysteem
Om dit te voorkomen wil de Commissie in de toekomst zelf de boetes opleggen
aan eurozondaars. Rehn noemt dit een soort omgekeerd stemsysteem, waarbij
het voorstel voor sancties van de Europese Commissie wordt overgenomen door
de Europese Raad van Ministers, tenzij die met een "gekwalificeerde
meerderheid" tegenstemmen. De opbrengst van de boetes zullen over de
andere EU-lidstaten worden verdeeld.

Niet eerlijk
Critici vinden het niet eerlijk om landen die duidelijk al in de financiële
problemen zitten nog eens extra te straffen door ze een boete op te leggen.
Zo zou je de financiële problemen van een overheid alleen maar erger maken.
Maar ja, wanneer particulieren hun rekeningen niet betalen krijgen ze ook
een aanmaning met een boete in de bus. De mogelijkheid van strenge straffen
moet vooral afschrikwekkend werken, is het idee. Een alternatief plan dat de
Duitsers al eens opperden, zou zijn om eurozondaars hun stemrecht in Brussel
te ontnemen. Hiervoor zou echter een aanpassing in het Europees verdrag
nodig zijn.

Excessive Imbalance Procedure
Een andere voorgestelde maatregel, de Excessive Imbalance Procedure (EIP), is
bedoeld om onbalans in de macro-economie van eurolanden tegen te gaan. Denk
hierbij aan een oplopend tekort op de lopende rekening dat erop duidt dat
een land veel meer importeert dan het exporteert, of aan snel stijgende
lonen of private schuld. Echt concrete cijfers die getoetst zouden worden
ontbreken echter. Als blijkt dat er sprake is van 'een onbalans' moet de
overheid van het land in kwestie maatregelen nemen dit tegen te gaan. Als de
overheid verzaakt, volgen er sancties als het aan Rehn ligt, namelijk een
boete van 0,1 procent van het BBP van het land.

Bubbels voorkomen
Dit lijkt een prachtig voorstel. Zeker als je bedenkt dat hiermee de dieper
liggende oorzaken van problemen in landen als Ierland, Spanje en Portugal
zouden worden aangepakt. Je kunt er het ontstaan van een huizenbubbel zoals
in Spanje is gebeurd, sneller signaleren en misschien tegengaan. Op die
manier, is het idee, voorkomen we dat overheden überhaupt in de problemen
komen.

Hoe haalbaar?
Er is echter wel een belangrijk punt van kritiek op dit voorstel. Hoe haalbaar
is het namelijk om dit uit te voeren? Kan een overheid wel voorkomen dat
zijn burgers zich massaal in de schulden steken waardoor de private schuld
explodeert? Dat lijkt toch vooral een taak voor de banken die geen leningen
moeten verstrekken aan mensen die ze niet kunnen betalen. Het lijkt dan ook
niet rechtvaardig om een overheid boetes op te leggen voor zaken die ze
nauwelijks onder controle heeft zo zeggen critici tegen het persbureau Bloomberg.

Bovendien tekent de Eurocommissaris zelf al aan bij dit voorstel dat landen
vooral op kwalitatieve waarden getoetst zullen worden. Dit zijn helaas dus
geen harde criteria.

Touwtrekken
De voorstellen van Eurocommissaris Rehn moeten nog door het Europarlement en
de raad van Ministers worden goedgekeurd. De Europese ministers steggelen
in ieder geval nog over de regels. Geheel volgens de Europese traditie zijn
de noordelijke en de zuidelijke lidstaten het niet met elkaar eens. De
Franse minister Christine Lagarde van financiën ziet bijvoorbeeld niets in
“semi-automatische” sancties, en wil dat de ministers het laatste woord
behouden. Van de Duitsers is bekend dat ze juist voorstander zijn van
strenge maatregelen.

Een deel van dit politieke getouwtrek vindt al achter de schermen plaats. Een
werkgroep van EU-ministers van Financiën onder leiding van Europees
president Herman Van Rompuy werkt aan soortgelijke maatregelen als Rehn nu
voorstelt. Er is nog geen akkoord in deze werkgroep, maar volgens ingewijden
is er wel sprake van 'toenadering'.

Momentum
Voorzitter van de Europese Commissie Barosso zei in een persconferentie
waarin de voorstellen van de Commissie werden toegelicht, dat het belangrijk
is om nu geen momentum te verliezen met het maken van economische
hervormingen. Het is te hopen dat de Europese ministers van Financien zich
dit ook realiseren, en snel met een gemeenschappelijk pakket aan maatregelen
komen zodat de monetaire unie niet langer met plakband en pleisters bij
elkaar gehouden hoeft te worden.

Lees ook:

Mathijs
Bouman: Nog één week om de euro te redden

Analyse
Mathijs Bouman: Nieuwe belasting voor euro-zondaars

Analyse
Jeroen de Boer: Euro met pritt gelijmd

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl