OPINIE – Jim Delligatti, de uitvinder van de iconische Big Mac, is maandag op 98-jarige leeftijd overleden.
Zijn nalatenschap leeft echter voort. En wel in de vorm van twee platgeslagen stukken vlees, speciale saus, sla, kaas, augurk, uien en sesamzaad. Zeg je Big Mac, dan zeg je Amerika – in Pennsylvania staat zelfs het Big Macmuseum. Dat laat onverlet dat de positie van de hamburger als cultureel icoon aan erosie onderhevig is.
Zo blijkt uit een door The Wall Street Journal geciteerd rapport dat slechts één op de vijf (Amerikaanse) millennials ooit een Big Mac heeft geprobeerd. In het artikel stelt de topman van McDonald’s, Steve Easterbrook, dat het bedrijf zijn ‘nalatenschap’ heroverweegt in een poging iets te doen aan het stagnerende aandeel in de hamburgermarkt.
Pardon? Nalatenschap heroverwegen? Dreigt de meest gekoesterde cultuurdrager van de Verenigde Staten van het tableau geschrapt te worden?
De on-Amerikaanse Aristocraat
Lang geleden was de Big Mac niet meer dan een idee van Jim Delligatti, een franchisenemer van McDonald's uit de omgeving van Pittsburgh. Geïnspireerd door het succes van de Filet-O-Fish, een uitvinding van een franchisenemer uit Cincinnati in 1962, besloot Delligatti werk te maken van zijn eigen uitvinding.
Op een warme zomeravond in 1967, in de keuken van een McDonald's in Ross Township, kwam in 1967 de eerste Big Mac ter wereld.
De Big Mac heette toen nog niet de Big Mac. Delligatti noemde zijn vondst aanvankelijk nogal on-Amerikaans 'De Aristocraat.' McDonald's, dat blijkbaar weinig ophad met de adelstand, verwierp het idee en herdoopte 'De Aristocraat' in Big Mac. Een jaar later werd de hamburger geïntroduceerd, voor de prijs van 49 cent.
Naar het schijnt kostte het Delligatti twee jaar om de saus te perfectioneren. Het recept, lange tijd een goed bewaard geheim, is nu eenvoudig te vinden op internet. Augurk, paprika en azijn vormen de ingrediënten waaraan de saus zijn goudkleurige fluwelen hartigheid ontleent, die het fundament vormt van de hele burger.
De saus heeft zelfs zo'n iconische status dat iemand bij een recente eBay-veiling een bod van bijna 80.000 euro deed op een door McDonald's uitgebrachte fles van 740 milliliter (al bleek het later om een nepbod te gaan).
De drieledige opbouw van de Big Mac is een cruciaal element voor wie optimaal wil genieten van de burger en zijn menige smaken. Het middelste broodje, de 'club', scheidt de twee stukken vlees en voorkomt daarmee een overkill aan vleessmaak.
Natuurlijk hebben veel burgers gevarieerd met witte uien, gesneden sla, gele kaas en middelmatige bevroren pasteitjes. Maar de Big Mac is van een geheel andere orde. Hier geldt dat het geheel meer is dan de som der delen. Combineer je deze ingrediënten, sandwich je ze tussen een driedelig sesambroodje en smeer je er die bijzondere saus overheen, dan wordt de Big Mac onverslaanbaar.
Gevaar aan de einder: 'better burger'
Begin jaren 70 was McDonald's vrijwel ongenaakbaar. Was fastfood in de jaren 70, 80 en 90 op zijn hoogtepunt, daarna braken roerige tijden aan. In 2000 verscheen het boek 'Fast Food Nation', in 2004 de film 'Super Size Me'. Daarmee werd de minder gezonde kant van onze geliefde Big Mac prominent in ons collectieve bewustzijn geprent.
Tegelijkertijd diende een veel grotere bedreiging zich aan: de 'better burger'. In 2004 opende Danny Meyer's Shake Shack in New York zijn deuren. Klanten waren onmiddellijk betoverd door de kwalitatief hoogwaardige aanpak van deze nieuwe fastfoodburger. Vier jaar later kwam daar een tweede vestinging in New York bij, de rest is geschiedenis.
Vandaag de dag telt Shake Shack wereldwijd tientallen locaties, en moet deze keten concurreren met ketens die ook 'better burgers' serveren zoals Smashburger, Bareburger, Habit Burger, Elevation Burger, Five Guys - de lijst is lang en uitputtend.
Dat met name millennials een voorliefde voor deze ketens hebben, stelt McDonald's voor een raadsel. "De wereld zit niet te wachten op alweer een nieuwe burger van McDonald's," klaagde een oud-topman tegen de Wall Street Journal. "De wereld wacht op een better burger van McDonald's."
Big Mac, USA
Er is geen sandwich die de Amerikaanse cultuur zo sterk vertegenwoordigt als de Big Mac. De hotdog is geen sandwich - geen discussie mogelijk. Je zult echt moeite moeten doen om in, zeg maar, Zweden een authentieke chease steak te vinden, maar een Big Mac heb je er overal voor 45 kronen.
Hoewel er genoeg concurrenten zijn, slagen ze er niet in de Big Mac te evenaren. De Whopper van Burger King is redelijk, maar uiteindelijk te breed, saai en lomp. Big Macs zijn de Cadillacs onder de burgers: veel kilometers op de teller, maar toch luxueus en bevredigend, zonder al te veel toeters en bellen. Whoppers zijn wat dat aangaat meer Oldsmobiles.
Hoewel sommige lezers ongetwijfeld zullen denken dat ik hier reclame voor de Big Mac maak, wees ervan verzekerd dat ik niet door McDonald's betaald word.
Ik heb de Big Mac alleen vergeleken met andere burgers in de industrie en daar mijn subjectieve smaak en mening op losgelaten. En in dit specifieke geval kwam de Big Mac als beste uit de bus. We moeten de Big Mac wat meer respect tonen - weliswaar met oog voor zijn calorische minpuntjes, maar wel met het nodige respect. Er is veel mis met het alomtegenwoordige fastfood, maar laten we alsjeblieft het kind niet met het badwater weggooien.
Als McDonald's zijn nalatenschap wil offeren ten gunste van groei, dan hoop ik maar dat het bedrijf zich terdege bewust is van wat die nalatenschap inhoudt.