ANALYSE – Tien jaar geleden gingen twee investeringsfondsen van de Amerikaanse zakenbank Bear Stearns totaal onverwacht failliet. Dat moment wordt wel gezien als het begin van de kredietcrisis en die crisis ging vervolgens bijna geruisloos over in de eurocrisis.
Hoewel de eurocrisis onderliggend onopgelost is, dient zich alweer een nieuwe crisis aan, aldus analisten van de Amerikaanse bank Citigroup in een lijvig rapport met de titel The Coming Pensions Crisis (pdf).
Het gaat om de pensioencrisis waarbij het probleem is dat overheden veel gunstigere beloftes hebben gedaan dan waarvoor daadwerkelijk geld opzij is gezet.
Immense bedragen
De analisten stellen in het rapport dat de overheden van twintig welvarende landen gezamenlijk een bedrag van maar liefst 78.000 miljard dollar tekortkomen. Het gaat hierbij om in het vooruitzicht gestelde oudedagvoorzieningen (zoals de AOW in Nederland) en pensioenen voor onder meer onderwijzers.
Te lezen is dat de totale staatsschuld van de groep van twintig landen – waaronder Frankrijk, Duitsland, Nederland, België, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Canada, Japan en Australië – zo’n 44.000 miljard dollar bedraagt. Dat bedrag alleen is al meer (109 procent) dan het bruto binnenlands product (bbp), oftewel de totale omvang van de economieën, van deze landen.
Spagaat
Met het immense verschil tussen toegezegde en daarvoor gereserveerde pensioengelden bevinden veel overheden zich in een spagaat. Aan de ene kant zijn er de onderwijzers die hun hele leven voor een vrij bescheiden loon hebben gewerkt en voor wie het toegezegde pensioen voor hun oude dag onmisbaar is.
Aan de andere kant zijn er vele kleine zelfstandigen die, als ze geluk hebben, hun bedrijf kunnen verkopen en die opbrengst nodig hebben om hun laatste levensfase in financieel opzicht te overleven. Hen via heel hoge belastingen hun geld afpakken zal vermoedelijk evenmin geaccepteerd worden.
Het laten oplopen van de staatsschuld is al evenmin een optie. Zoals aangegeven is die met gemiddeld 109 procent van het bbp al fors. Wordt deze schuld nog hoger, dan duurt het niet lang meer voordat financiële markten hogere rentes zullen eisen.
Volgens de analisten van Citigroup is van belang dat overheden zo vlot mogelijk openheid over de tekorten geven. Bovendien moet de pensioenleeftijd worden verhoogd (en aan de levensverwachting gekoppeld) en moet bedacht worden hoe de rekening tussen de generaties te verdelen valt.
De probleemlanden
In Nederland en zijn de pensioenen relatief goed geregeld, aldus de analisten van Citigroup. Probleem voor Nederland is echter dat het in een muntunie zit met enkele van de grootste probleemlanden. In bijvoorbeeld Duitsland, Frankrijk, Italië, Oostenrijk, Portugal en Spanje zijn de pensioentekorten inmiddels opgelopen tot meer dan 300 procent van hun bbp.
Bovengenoemde landen maken onderdeel uit van de euro en kunnen niet langer zelf via een eigen centrale bank geld bijdrukken om begrotingstekorten te financieren. Kortom, de pensioenbeloftes aan de grote groep babyboomers op de drempel van hun pensioen zullen straks uit de lopende begroting betaald moeten worden.
Hogere belastingen, bezuinigingen, soberder pensioenen en verder oplopende staatsschulden lijken in de probleemlanden vanwege de omvang van de tekorten onvermijdelijk. Via hogere staatsschulden, hogere rentes die investeerders zullen eisen en wellicht nieuwe Europese reddingsoperaties is het dan best reëel dat Nederland voor de pensioentekorten elders garant komt te staan.
Hendrik Oude Nijhuis heeft zich jarenlang verdiept in de strategieën van ‘s werelds beste beleggers. Zijn bestseller over Warren Buffett is gratis beschikbaar. Deze column is niet bedoeld als individueel advies tot het doen van beleggingen.