Op een zonnige meidag transformeerden de straten van New York plotseling in een horrorfilm.

Op Third Avenue op Manhattan hoorden voorbijgangers uit het niets het karakteristieke deuntje van een ijscowagen. Op zich geen reden voor zorg. ‘Mr Softee’ is het vrolijke lijflied van de lange zwoele Amerikaanse zomer.

Maar al snel viel het mensen op dat er helemaal geen ijscowagens door de straten reden. De eerst zo olijke deuntjes, kregen opeens een sinister toontje. Werden ze gevolgd door de muziek? Waar kwam het dan vandaan?

Het voelde een beetje alsof ze in Stephen Kings’ horrorfilm It terecht waren gekomen. Alsof Pennywise de clown elk moment uit een goot zou springen en hen mee het riool in zou sleuren.

‘Een grap of een Russische aanval?’

De muziek bleek uit de grote LinkNYC-terminals te komen. Die zijn sinds 2016 overal in de stad geplaatst om mensen gratis wifi aan te bieden. Zij vervangen de ouderwetse betaaltelefoons met gratis telefoon- en internetdiensten. Op hun zijkanten worden flitsende digitale advertenties getoond.

Het is onderdeel van een initiatief om van New York een zogeheten ‘smart city’ te maken, waar technologie geïntegreerd is in de infrastructuur en het leven van de stad. Handig voor buitenlandse bezoekers van de stad en arme inwoners die dure databundels niet kunnen betalen.

“Toen ik de muziek uit een terminal hoorde komen, moest ik lachen”, vertelt een New Yorker aan stadsblog Gothamist. “Maar toen ook andere terminals het liedje bleken te spelen, dacht ik meteen dat het de Russen waren die ons gehackt hadden. En ik stopte met lachen toen ik dacht aan de sonische aanvallen die ambassadepersoneel in Cuba onwel maakten vorig jaar.”

Het was niet de eerste keer dat de terminals misbruikt werden. Aanvankelijk kwamen de LinkNYC-palen in het nieuws doordat zwervers ze gebruikten om midden op straat porno te kijken. LinkNYC, een consortium van technologiebedrijven en het stadsbestuur, besloot toen maar de browser-functie van de terminals te blokkeren.

Martin Luther King door de straten van New York

Het Mr Softee-incident in mei stond niet op zich. De hele zomer klonk het deuntje door verschillende buurten in de stad. Onverklaarbaar. En met variaties: vertraagd, versneld en met luide toeters of luchtalarmen erdoorheen.

Gekke geluiden bleken de terminals al langer te plagen; verhalen kwamen naar buiten dat toespraken van Martin Luther King en oude radiopersoonlijkheden eerder te horen waren. Maar Mr Softee was het meest alarmerende, omdat het zo onschuldig en eng tegelijkertijd was.

Was het een hack van het systeem? Een ‘ghost in the machine’? Een foutje? Nee, onthult stadsblog Gothamist. Het was één man die erachter zat: Mark Thomas.

Maatschappelijke hacker

Door de LinkNYC lichtelijk te hacken met muziekprogramma’s en daarna de luidsprekers van de terminals aan te zetten, wilde de concertpianist en programmeur op een artistieke manier protesteren tegen de ‘slimme stad’. Volgens hem zijn de gratis internetvoorzieningen een aanslag op de armere inwoners van de stad.

Hoewel LinkNYC ontkent data te verzamelen, roepen sommige privacy-groeperingen op meer transparantie over de veiligheid van de meer dan 7500 terminals. Daarnaast is Thomas boos over het feit dat de oude telefoons zonder enig overleg met burgers zijn vervangen door deze ’telefooncellen van de toekomst’, die eigenlijk veredelde advertentie-abri’s zijn. Commerciële belangen in de schaapskleren van vooruitgang.

De liefde van Thomas voor de ouderwetse telefooncellen, bleek overigens al bekend te zijn. De autoriteiten hadden hem allang kunnen ondervragen naar zijn betrokkenheid bij het hacken van de LinkNYC-terminals.

Rond de eeuwwisseling bracht Thomas locaties van de apparaten in New York in kaart. Eerst als een hobbyactiviteit, maar volgens The New York Times groeide dit al snel uit tot een maatschappelijk werk-project.

Hoewel New York waarschijnlijk aardig wat geld spendeerde om erachter te komen wat er nu eigenlijk aan de hand was met hun terminals, reageerde de gemeente sportief op de onthullingen van de Gothamist: “Meer dan vijf miljoen mensen maken gebruik van LinkNYC, dan is het logisch dat er een grapjas tussen kan zitten”