- De Russische economie begint steeds meer te haperen en zal in 2026 tot volledige stilstand komen, verwacht analist Alexandra Prokopenko van de Carnegie-denktank.
- De massale overheidsuitgaven voor defensie zorgen ervoor dat de investeringen in andere sectoren stagneren.
- Bedrijven hebben het steeds zwaarder, terwijl de inflatie hoog blijft en de arbeidsmarkt krap.
- Lees ook: Russische energiereus Gazprom ziet beurskoers naar laagste niveau in 15 jaar dalen: Europa draait de gaskraan dicht
Op basis van officiële cijfers lijkt het erop dat westerse sancties en de kosten van de inmiddels bijna drie jaar durende oorlog in Oekraïne nauwelijks invloed hebben op de economische groei in Rusland. Het nationale inkomen van Rusland groeit dit jaar naar verwachting met zo’n 4 procent.
“Maar schijn bedriegt”, schrijft analist Alexandra Prokopenko van de Amerikaanse denktank Carnegie Endowment. “De Russische economie gedraagt zich sinds twee jaar als een marathonloper op fiscale steroïden – en nu raken de kunstmatige injecties uitgewerkt.”
Hoewel dit niet zal leiden tot een onmiddellijke instorting van de economie van Rusland, heeft de fixatie op de oorlog en de afhankelijkheid daarvan voor groei, ervoor gezorgd dat er een onomkeerbare terugval aankomt, schrijft Prokopenko in een nieuwe analyse.
De onderzoekster verwacht dat het economische momentum volgend jaar zal stilvallen en dat er vervolgens in 2026 sprake zal zijn van problemen met de overheidsbegroting en sociale onrust.
Er ontstaan scheurtjes in de Russische economie
De economische scheurtjes zullen waarschijnlijk voortkomen uit wat Rusland sinds het begin van de invasie van Oekraïne in 2022 juist overeind heeft gehouden: de enorme investeringen in de defensie-industrie.
De uitgaven aan defensie zullen in 2025 alleen maar hoger worden en toenemen tot 8 procent van de omvang van de economie en 40 procent van alle overheidsuitgaven, schrijft Prokopenko.
Dat gaat ten koste van de bredere economie. De overheidsbestedingen aan andere sectoren dan defensie gaan omlaag, terwijl hogere belastingen vrijwel geheel opgaan aan de militaire behoeften.
Sectoren die niet bijdragen aan de defensieproductie hebben het moeilijk, zoals de grondstoffenindustrie en de landbouw. Nu de steenkoolprijzen wereldwijd dalen heeft de Russische kolensector voor de eerste keer in vier jaar tijd verliezen moeten rapporteren.
En dat is een serieuze zaak, zegt Prokopenko. Er zijn eenendertig steden die volledig afhankelijk zijn van de kolensector en één enkele sluiting kan een hele gemeenschap raken en de overheid dwingen over te gaan tot financiële steun.
"Andere sectoren die het zwaar hebben — zoals de auto-industrie, de non-food retail en de bouw — staan ook in de rij voor overheidssteun. Maar de schatkist begint leeg te raken met de stagnerende inkomsten uit olie en gas als gevolg van de westerse sancties", schrijft Prokopenko. "Hoewel een hogere belastingdruk de tijdelijk gedaalde inkomsten uit fossiele brandstoffen heeft opgevangen, gaan de belastinginkomsten helemaal op aan de huidige uitgaven en blijft er geen overschot meer over".
Prokopenko wijst erop dat het Russische overheidsfonds dat is opgezet als financiële buffer om tegenslagen op vangen, met een vermogen van kleine 30 miljard euro het laagste niveau sinds 2008 heeft bereikt.
Oververhitting economie Rusland
De enorme overheidsbestedingen rond de defensie-industrie hebben gezorgd voor een explosie van de binnenlandse vraag, waardoor er een aantal andere problemen zijn ontstaan.
Los van hoeveel geld die het Kremlin in de economie pompt, produceren de meeste sectoren al bijna op hun piekniveau. Prokopenko zegt dat de fabrieken op 81 procent van hun capaciteit produceren, terwijl er vanwege tekorten op de arbeidsmarkt 1,6 miljoen vacatures zijn. In sommige regio's gaan de lonen met meer dan 10 procent omhoog.
"Praktisch gezien kan de binnenlandse economie niet voldoen aan de vraag als gevolg van de agressieve overheidsuitgaven en de consumentenbestedingen", schrijft ze. "Daardoor wordt Rusland afhankelijker van import en dat zorgt voor een grotere behoefte aan buitenlandse valuta, waardoor de roebel onder druk komt te staan en de inflatie stijgt".
Met een inflatie van bijna 9 procent heeft het bedrijfsleven te maken met een sterke stijging van inkoopkosten van opwaartse druk van de loonkosten. Hoewel de Russische centrale bank het belangrijkste rentetarief heeft verhoogd tot 21 procent om de inflatie het hoofd te bieden, levert dat nog geen duidelijke afkoeling bij de sterke prijsstijgingen. De hogere leenkosten hebben zorgen intussen voor een groter risico op faillissementen.
Overheidssteun onder druk
Volgens Prokopenko is de oververhitte economie het meest pijnlijk voor "de harde kern van Poetin-aanhangers: werknemers in de publieke sector zoals leraren, artsen, politieagenten en ook gepensioneerden. Hun lonen en pensioenen zijn gekoppeld aan de officiële inflatie van 9 procent, terwijl de reële inflatie voor veel huishoudens meer dan 20 procent bedraagt."
De uitgaven aan de oorlog hebben wel gezorgd voor een welvaartsstijging bij Russen met lagere inkomens die in militaire dienst zijn gegaan. Daar staat tegenover dat de verliezen aan manschappen bij het front hoog zijn. De Russische staat is dus ook forse bedragen kwijt voor betalingen aan gewonde soldaten of compensatie voor nabestaanden van gesneuvelde militairen.