Op beelden van beveiligingscamera’s is te zien hoe twee drones deze week boven het Kremlin vlogen en er eentje explodeerde. Volgens de Russische autoriteiten was het drone-incident een poging van Kiyv om president Poetin om het leven te brengen, zonder daar bewijs voor te leveren. Oekraïne zegt niks met de vermeende aanval te maken te hebben. Dus blijft de grote vraag wie erachter zat. 

In een oorlog vol propaganda zeggen militaire experts tegen Insider dat ze zowel vingerafdrukken zien van Oekraïense langeafstandsaanvallen als van geënsceneerde Russische pogingen om escalatie van de strijd met Oekraïne te rechtvaardigen. 

Als het een Oekraïense aanval is geweest, dan heeft Kiyv het risico op een enorme escalatie genomen met een slecht uitgevoerd plan en te weinig explosieven, terwijl Poetin überhaupt niet aanwezig was. En dan blijft ook de vraag hoe de drones zo dichtbij het centrum van de Russische politieke macht konden komen, in een van de zwaarst beveiligde gebouwen ter wereld.

Op het filmpje van het incident is te zien hoe een van de drones explodeert en er brandende brokstukjes neerdalen op het Kremlin, mogelijk nadat de drone werd onderschept door Russische verdedigingssystemen. Ook lijken er om onbekende redenen twee mensen op het dak van het gebouw te staan.

—Yaroslav Trofimov (@yarotrof) May 3, 2023

Het Kremlin geeft Oekraïne de schuld en omschreef het incident woensdag als "een geplande terreurdaad en een aanval op het leven van de president", hoewel er geen daadwerkelijke dreiging was voor Poetin, omdat hij niet aanwezig was.

Rusland zegt zich het recht voor te behouden "vergeldingsmaatregelen te nemen", maar aangezien Rusland al oorlog voert in Oekraïne en dichtbevolkte steden aanvalt met langeafstandsraketten, is het niet duidelijk hoe Moskou nog verder kan escaleren.

Oekraïne ontkende elke betrokkenheid bij de aanval. President Volodymyr Zelensky zei: "We vallen Poetin of Moskou niet aan." 

Maar experts zeggen tegen Insider dat er na de stevige verklaringen van beide landen nog veel onzeker is. Militair historicus en NAVO-adviseur James Patton Rogers zegt dat "een aantal zaken in deze situatie niet klopt."

"Er zijn veel dingen die we nog niet weten over deze aanval", stelt Samuel Bendett van het Amerikaanse Center for Naval Analyses, een expert op het gebied van Russische defensie en drones. Zo merkt Bendett bijvoorbeeld op dat het "vreemd is" dat het onbemande luchtvoertuig zo dicht bij het Kremlin kon vliegen en de luchtverdediging in Moskou grotendeels zou hebben weten te omzeilen.

De beveiliging van cruciale doelwitten als het Kremlin is flink opgeschaald sinds het begin van de Russische invasie van Oekraïne. Tegelijk zijn er ook vragen gerezen over hoe goed Rusland zichzelf en zijn troepen kan beschermen.

Met de nadruk op het feit dat het op dit moment nog flink speculeren is, komen de militaire experts met drie mogelijke scenario's over wat er gebeurd kan zijn in de Russische hoofdstad.

Een bord met "No Drone Zone" vlakbij het Kremlin .Foto: NATALIA KOLESNIKOVA/AFP via Getty Images

Scenario 1: Oekraïne stuurt een waarschuwing

Om te beginnen is er de mogelijkheid dat Oekraïne achter de aanval zit, zoals de Russen beweren. Ze hebben een goed motief en de mogelijkheden.

Oekraïne heeft eerder activiteiten ondernomen in Rusland of in door Rusland bezet gebied om pas later betrokkenheid toe te geven, zoals toen er vorig zomer Russische militaire doelen werden aangevallen op de Krim. Hoewel men de verantwoordelijkheid niet heeft opgeëist, zijn er ook aanvallen op militaire bases diep in Rusland geweest die worden toegeschreven aan Oekraïne.

Daarom nemen sommige waarnemers de ontkenning door Oekraïne met een korreltje zout. "Een verklaring kan zijn dat Oekraïne de aanval heeft uitgevoerd om te laten zien hoeveel verbetering ze hebben geboekt met het uitvoeren van precisieaanvallen op een van de meest beveiligde en versterkte doelen ter wereld", schrijft Patton Rogers op Twitter. 

Het is niet bekend welk type drone is gebruikt, maar geen van de mogelijke modellen sluiten Oekraïne uit als verdachte. 

Onderzoekster Marina Miron van het Centre for Military Ethics van King's College London zegt op basis van het vluchtpatroon in de video dat het zou kunnen gaan om een in China gemaakte quadcopter, een vrij veel gebruikt systeem. Bendett ziet ook de Chinese Mugin-5 of de Oekraïense PD-1 als mogelijkheid.

Maar Patton Rogers en Bendett houden beiden ook serieus rekening met de mogelijkheid dat het gaat om de UJ-22, een veel door het Oekraïense leger gebruikte drone. Volgens Bendett heeft de UJ-22 "een groot bereik en kan hij in theorie Moskou halen."

De UJ-22 is in staat om op eigen houtje 800 kilometer te vliegen richting een vooraf ingesteld doel. Doordat hij relatief laag en langzaam vliegt zou de drone wellicht een aantal radars kunnen ontwijken, zegt Patton Rogers. 

Uit beelden op sociale media blijkt dat hetzelfde model in februari is gebruikt voor een aanvalspoging op een terrein van Gazprom vlakbij Moskou, zo meldde The Guardian destijds. 

"Een hypothese - en het is een hypothese omdat we de details niet kennen - is dat de aanval van een aantal maanden geleden Oekraïne heeft geleerd waar de eerste en tweede verdedigingslijnen van Rusland uit bestaan", zegt Patton Rogers tegen Insider. 

Maar zelfs als Oekraïne erachter zat, is de kans klein dat het een serieuze poging was om Poetin om het leven te brengen, volgens Rogers. 

"Als het echt een poging tot moord was in plaats van het tonen van spierballen, dan was de explosieve lading wel erg klein gezien de ontploffingen die we hebben gezien", zegt Patton Rogers. Waarschijnlijk lang niet sterk genoeg om door te dringen tot een versterkt gebouw. 

"Het zou raar zijn om maar een of twee van deze drones te sturen en het verrassingselement weg te geven zonder te weten waar Poetin was", zegt hij. 

Miron is het ermee eens dat dit waarschijnlijk eerder een signaal is  — een manier om te zeggen dat "zelfs het Kremlin kwetsbaar is", nadat Rusland herhaaldelijk Oekraïne heeft gebombardeerd.

"Je kan dit interpreteren als een soort van waarschuwing, waarbij het de volgende keer mogelijk veel explosiever wordt of er een hele zwerm drones komt".

De Russische president Vladimir Poetin. Foto: Mikhail Svetlov/Getty Images

Scenario 2: Rusland zit erachter

Ook daar zijn aanwijzingen voor: Poetin liep geen risico bij het drone-incident, het Kremlin is maar heel licht beschadigd en Russische politici grepen het incident al heel snel aan om te stellen dat Rusland zelf werd aangevallen.

Patton Rogers zegt tegen Insider dat het mogelijk is dat de aanval en de bijbehorende retoriek door Rusland is georkestreerd om een mogelijke moordaanslag op de Oekraïense president Volodymyr Zelensky te rechtvaardigen.

Rusland heeft vaker dit soort zogeheten 'valse vlag-operaties' uitgevoerd om militaire acties te rechtvaardigen. Er gingen regelmatig alarmbellen af in het Westen door Russische retoriek en acties tijdens en vlak voor de oorlog.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zei woensdag grote twijfels te hebben over de Russische claims en stelde dat Russische beschuldigingen vaak met "een hele grote korrel zout" moeten worden genomen.

Door te claimen dat Oekraïne heeft geprobeerd Poetin om te brengen zou er een "hele nieuwe norm" tot stand kunnen komen in de oorlog, zegt Patton Rogers. 

Voor de duidelijkheid: Rusland heeft meerdere malen tevergeefs geprobeerd Zelensky te ontvoeren of om te brengen sinds de oorlog meer dan een jaar geleden begon. Wellicht is Rusland van plan een agressievere strategie te gaan voeren op dit vlak.

Adviseur Mikhail Podolyak van president Zelensky zei vorig jaar tegen Oekraïense media dat zijn baas al meer dan twaalf moordpogingen heeft overleefd.

Amerikaanse inlichtingendiensten zeiden vorig jaar dat een groep Russen een valse vlag-operatie in het oosten van Oekraïne uitvoerde, waardoor Rusland een mogelijke rechtvaardiging had om meer troepen te mobiliseren. De Oekraïense presidentieel adviseur Podolyak stelde woensdag op Twitter dat "Rusland overduidelijk een grootschalige terroristische aanval aan het voorbereiden is."

Een andere mogelijke reden zou volgens Miron kunnen zijn dat Moskou het draagvlak voor de oorlog wil vergroten. "Rusland heeft een vorm van rechtvaardiging nodig om uit te leggen waarom ze nog steeds in Oekraïne blijven", zegt ze. "En daarom zou dit een boodschap voor de eigen bevolking kunnen zijn: 'kijk hoe gevaarlijk Oekraïne is, ze proberen zelfs Poetin te vermoorden.'"

"No Drone Zone" in het Zaryadye Park in het centrum van Moskou, niet ver van het Kremlin. Foto: NATALIA KOLESNIKOVA/AFP via Getty Images.

Scenario 3: Het werk van Russen die tegen Poetin zijn

"Een derde optie is dat het helemaal niks met Russische of Oekraïense machthebbers te maken heeft", zegt Patton Rogers. Hij ziet ook een mogelijkheid dat dissidente groepen in Rusland verantwoordelijk zijn. 

De Oekraïense adviseur Polodyak kwam in een tweet met precies die bewering en stelde dat de aanval "alleen maar kan wijzen op guerilla-activiteiten van lokale verzetsgroepen. Zoals bekend kunnen drones in elke militaire winkel worden gekocht."

Er zijn gedurende de oorlog diverse aanvallen geweest op cruciale infrastructuur in Rusland en moordaanslagen gepleegd, waarvan sommige zijn opgeëist door dissidente groeperingen.

Patton Rogers zegt "geen indicaties te hebben" dat dergelijke groepen in staat zijn drones te gebruiken bij hun aanvallen. "Dus op basis van de empirische gegevens die we nu hebben, vergt dat wel wat verbeeldingskracht."

Miron erkent ook dat de mogelijkheid bestaat, maar wijst er ook op dat Moskou streng beveiligd is met gezichtsherkenningscamera's. Dat zou een sterk afschrikmiddel zijn voor een plaatselijke bewoner om te proberen een drone te lanceren en een aanval te laten uitvoeren. En dan nog twee drones ook. "De kans dat iemand wordt opgepakt bij zo'n actie is heel groot", zegt ze. 

"Ik denk dat we de waarheid nooit zullen achterhalen", concludeert Miron. "Misschien alleen als de documenten over het incident over honderd jaar worden vrijgegeven."

LEES OOK: Als Oekraïne gebied afstaat aan Rusland in ruil voor vrede ‘opent dat een doos van Pandora in de wereld’, zegt Amerikaanse minister Blinken