Werken is gezond. Wie vroeg met pensioen gaat, vergroot zijn sterftekans. Tenminste, dat dachten we. Nieuw onderzoek wijst op het tegendeel: vutters leven juist langer.

Meyrick Rowlands was hoofd van een lagere school in Wales. Na een lange carrière in het onderwijs mocht hij in 2012, op zestigjarige leeftijd met pensioen. Vier dagen later was Rowland dood. Overleden aan een hartaanval tijdens een partijtje cricket op de Whitland Cricket Club. “Hij deed zijn beschermers af, en stortte in”, vertelde een getuige aan de Daily Mail.

Het zijn verhalen die iedereen weleens uit tweede of derde hand heeft gehoord: een harde werker die eindelijk van zijn of haar welverdiende pensioen mag gaan genieten, maar binnen enkele dagen of weken onverwacht sterft. Een drama. Oneerlijke pech.

Geen toeval

Maar misschien is het geen toeval. Er is de afgelopen decennia veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen pensioen en de dood. Heeft een gepensioneerde meer kans om te sterven dan iemand met dezelfde karakteristieken die blijft werken?

Een deel van de wetenschappelijke literatuur wijst daar inderdaad op. Vroeg met pensioen gaan is ongezond. Soms zelfs dodelijk.

Beroemd is het onderzoek dat Shell in 2005 uitvoerde onder werknemers die op 55-jarige leeftijd met vroegpensioen waren gegaan. Zij bleken een grotere sterftekans te hebben dan Shell-werknemers die tien jaar langer doorwerkten.

Maar misschien kwam dat omdat juist de ongezonde werknemers ervoor kozen om eerder te stoppen. In latere studies proberen de onderzoekers hiervoor te corrigeren. Econoom Sweder van Wijnbergen en medicus Kees Klinkhamer zetten de onderzoeken drie jaar geleden in NRC Handelsblad op een rij. Hun conclusie: 'Werken bevordert een goede fysieke en mentale gezondheid. (…) Doorwerken is gunstig voor je levensverwachting.'

Meer hartaanvallen

Dat is ook het eindoordeel in een recent onderzoek van drie economen van de Universiteit van Zürich. Althans, voor mannen. Want voor vrouwen vinden ze geen effect van vroegpensioen op sterftekans. Mannen krijgen vaker een hartaanval als ze stoppen met werken: ze gaan meer roken en drinken en leven daardoor korter, en ze zijn vaker betrokken bij auto-ongelukken.

Beleidsmakers zouden er rekening mee moeten houden, vinden de Zürich-economen. Arbeidsmarktbeleid dat mensen (mannen) langer aan het werk houdt, werkt als een tweesnijdend zwaard: AOW- en pensioenkosten nemen af terwijl tegelijkertijd de welvaart toeneemt omdat mensen langer leven. Al werken die twee gunstige effecten elkaar natuurlijk ook enigszins tegen: als we ouder worden gaan de AOW-kosten weer wat omhoog.

De boodschap is duidelijk: voor een lang en gelukkig leven kunnen we de pensioenleeftijd beter wat verder voor ons uitschuiven. Prachtig, toch?

Werken maakt ziek

Helaas. Zoals wel vaker zijn er ook wetenschappers die precies het tegendeel beweren: lang werken maakt ziek, wie eerder met pensioen gaat leeft langer.

Twee Nederlandse economen en een Duitse econoom komen tot die conclusie na analyse van een natuurlijk experiment. In 2005 nam het kabinet Balkenende 2 een maatregel die tijdelijk extra vroeg pensioen mogelijk maakte voor ambtenaren van boven de 58 jaar, met meer dan tien dienstjaren. Voor ambtenaren tussen 55 en 57 jaar was er ook een vroegpensioenregeling, maar die was minder gunstig.

Deze tijdelijke maatregel biedt de onderzoekers een kleine 190.000 'proefpersonen', om de relatie tussen vroegpensioen en sterftekans te onderzoeken. De resultaten van hun onderzoek verschenen vorige maand in een working paper.

Het effect dat ze vinden is enorm. Het tijdelijke vroegpensioen verlaagde de kans om binnen vijf jaar te sterven met ruim 42 procent. "Een groot en significant effect", noemen de drie onderzoekers dat.

Waarom sterven deze pre-pensioeners minder vaak? Dat heeft waarschijnlijk te maken met de stress van werken, denken de onderzoekers. Niet werken is relaxed, dus ga je er minder snel dood aan.

Geen finaal oordeel

Tja, dat klink eigenlijk ook wel logisch. Relaxen bevorderd een goede fysieke en mentale gezondheid, om de terminologie van Van Wijnbergen en Klinkhamer te lenen.

Maar werken doet dat ook. De wetenschappelijke jury is duidelijk nog niet toe aan een finaal oordeel. Of pensioen de dood is, of juist het leven, we weten het nog niet.

Misschien voor de zekerheid wat langer werken, maar minder hard? Het is maar een idee.

Dit is het tweede artikel in een reeks van De Maand van het Pensioen. Lees ook het eerste artikel van Mathijs Bouman: 'Hoe mijn pensioencarrière in het slop raakte'. De Maand van het Pensioen wordt mede mogelijk gemaakt door BeFrank. Klik hier voor meer informatie.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl