- Topeconoom Joseph Stiglitz vreest dat Donald Trump gaat proberen langer dan vier jaar aan de macht te blijven, als hij een tweede termijn als president krijgt.
- Stiglitz denkt dat Trump mogelijk gaat proberen een noodtoestand uit te roepen.
- Het is echter niet eenvoudig om verkiezingen zomaar uit te stellen in de VS.
- Lees ook: Donald Trump heeft de olie-industrie om $1 miljard aan donaties gevraagd en belooft in ruil daarvoor milieuregels te schrappen
Als oud-president Donald Trump een tweede termijn binnensleept bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november, dan zal hij volgens de econoom en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz proberen langer dan vier jaar aan de macht te blijven.
“De manier waarop hij Poetin, Xi, de leider van Noord-Korea, Orban en Bolsonaro bewondert – allemaal verachtelijke leiders – doet vermoeden dat hij aan de macht wil blijven als hij opnieuw verkozen wordt”, zegt Stiglitz tegen Business Insider. “De enige vraag is of onze instituten sterk genoeg zijn om hem tegen te houden.”
Op dit moment is een tweede termijn voor Trump een reële mogelijkheid. Hij had in de peilingen op 6 mei een kleine voorsprong van 1,2 procentpunt op zittend president Joe Biden, zo blijkt volgens RealClearPolitics uit een gemiddelde van alle peilingen.
Na de vorige verkiezingen in 2020 probeerde Trump de resultaten ongedaan te maken. Hij vroeg toen aan de hoogste verkiezingsambtenaar van Georgia om 11.000 extra stemmen te vinden, hij zei dat stemmachines waren gemanipuleerd en hij riep vicepresident Mike Pence op om de uitslag van de stemming in de Senaat op 6 januari 2021 over de winst van Biden niet te bekrachtigen, de dag waarop relschoppers het Capitool binnendrongen en de zitting over de verkiezingsuitslag verstoorden.
'Trump zal mogelijk een noodtoestand uitroepen om aan de macht te blijven'
Maar de mogelijkheden die Trump heeft om na een eventuele tweede termijn aan de macht te blijven zijn anders dan in 2020, omdat hij niet meer mee kan doen aan de presidentsverkiezingen van 2028.
Hij zou de limiet van twee termijnen kunnen proberen te schrappen. Maar dat is volgens Stiglitz onwaarschijnlijk, omdat dan driekwart van alle staten voor het intrekken van het 22e amendement van de Grondwet zou moeten stemmen, die het aantal termijnen voor een president beperkt.
"Als ik zie hoe moeilijk het is om de Grondwet aan te passen om meer dan twee termijnen mogelijk te maken, dan lijkt me dit pad vrijwel onmogelijk", zegt Stiglitz.
In plaats daarvan zal Trump volgens de topeconoom mogelijk een noodtoestand uitroepen, in een poging de verkiezingen uit te stellen of helemaal af te blazen.
"Als we een Republikeinse meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden hebben en hij met dit extreme Hooggerechtshof een noodtoestand uitroept, wie fluit hem dan terug? Dat is de vraag. En daar maak ik me zorgen over", zegt Stiglitz.
"Je kan altijd wel een reden vinden voor een noodtoestand", aldus de econoom. "Je kunt een oorlog beginnen en zeggen: 'Zij zijn begonnen.' Je kunt ook het voorwendsel van een demonstratie gebruiken. Dus ik denk niet dat het overdreven is om te stellen, dat dit scenario onmogelijk of totaal onwaarschijnlijk is."
Hoe realistisch is scenario dat Trump langer aan de macht blijft?
Het is onduidelijk hoe realistisch zo'n scenario echt is. Amerikaanse bestuursorganen hebben volgens het Amerikaanse National Constitution Center niet de bevoegdheid om de verkiezingsdatum te veranderen. Die bevoegdheid ligt bij het Congres en de staten.
Om de verkiezingen uit te stellen via het Congres, is zowel goedkeuring nodig van de Senaat als van het Huis van Afgevaardigden. Zij moeten dan een nieuwe verkiezingsdatum vaststellen.
Als een staat een verkiezing wil uitstellen, is het vaak onduidelijk wie bevoegd is om die beslissing te nemen. Volgens een rapport van de Congressional Research Service verschilt dit per staat. Dit kan bijvoorbeeld de gouverneur zijn of een lokaal verkiezingshoofd.
Ondanks de bestaande regels zou een poging tot verkiezingsuitstel ook kunnen afhangen van de personen die aan de macht zijn en hun bereidheid om bestaande processen te handhaven.
Zo hield voormalig vicepresident Pence in 2021 vol dat hij niet de bevoegdheid had om de verkiezingsuitslag ongedaan te maken. Maar dit had anders kunnen aflopen onder een vicepresident met een minder sterke ruggengraat.
De opmerkingen van Stiglitz komen naar aanleiding van de publicatie van zijn nieuwe boek The Road to Freedom: Economics and the Good Society. In het boek bekritiseert hij het neoliberale beleid van lagere belastingen en deregulering dat begon onder Ronald Reagan en werd voortgezet onder de daaropvolgende regeringen.
Stiglitz stelt dat dit beleid de ongelijkheid in rijkdom heeft vergroot in de Verenigde Staten en de populistische beweging heeft aangewakkerd die Trump in 2016 tot president maakte.