De moeizame onderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk over het Brexit-akkoord hebben eindelijk hun vruchten afgeworpen.
Premier Theresa May heeft woensdagavond, na een slepende sessie van vijf uur, haar kabinet ervan overtuigd om in te stemmen met een conceptovereenkomst. Al stapten donderdag alsnog twee ministers en twee staatssecretarissen op.
In het 585 pagina’s tellende document staan de voorlopige afspraken tussen de EU en het VK over heikele kwesties zoals de grens bij Noord-Ierland. En May kreeg het er maar net doorheen: 10 van de 22 ministers stemden tegen, volgens de Britse nieuwszender Sky News.
De EU komt als een duidelijke winnaar uit deze onderhandelingen, is de conclusie van de website Politico. “De EU heeft op enkele standpunten na haar rode lijnen bewaakt.”
Grootste uitdaging in de komende weken: het Britse parlement moet nog instemmen met de conceptovereenkomst.
De partij van May, de Conservatieven, telt veel ontevreden Brexit-voorstanders die vinden dat de premier slecht heeft onderhandeld. Om de deal door het parlement te krijgen, moet May zwaar leunen op de stemmen van gematigde parlementsleden uit haar eigen partij en zelfs van oppositiepartij Labour.
Op welke standpunten heeft het Verenigd Koninkrijk water bij de wijn gedaan en wat hebben ze wel binnengehaald? Hieronder de 7 belangrijkste punten van het akkoord.
1. Overgangstermijn voor de Brexit
De Brexit vindt officieel eind maart 2019 plaats, maar omdat er nog geen akkoord is over de toekomstige relatie tussen het VK en de EU, komt er een overgangstermijn. De huidige overeenkomst regelt hoe die tussenperiode eruit komt te zien.
De overgangstermijn moet in eerste instantie tot 31 december 2020 lopen. Maar in de huidige overeenkomst staat dat die gerekt kan worden tot “31 december 20XX”. In principe oneindig lang dus.
Dit is potentieel vervelend voor de Britten. Het VK kan namelijk in een situatie belanden waar het land voor een lange periode gebonden is aan EU-afspraken, zoals vastgelegd in het conceptakkoord, maar formeel niet meer tot de EU behoort en dus geen politieke invloed meer kan uitoefenen.
Om dit te voorkomen zijn de onderhandelaars van het VK van plan om “binnen de komende maanden” een einddatum voor de overgangstermijn af te spreken, aldus de website Politico.
2. Douane-unie houdt het VK gebonden aan de EU
Het VK blijft vooralsnog onderdeel van de douane-unie met de Europese Unie. Dit betekent dat het vrije verkeer van goederen van kracht blijft. Zo kunnen de Britten naar hartenlust Parmezaanse kaas over hun pizza blijven strooien, en kunnen de Italianen zonder importheffingen blijven genieten van lamsvlees uit Wales.
In de tussentijd gaan de onderhandelingen over de uiteindelijke invulling van handelsrelatie tussen de EU en het VK door. Het streven is om dit in de zomer van 2020 af te ronden, aldus de overeenkomst. Maar dit gaat waarschijnlijk niet lukken. De belangrijkste reden waarom de verlenging van de overgangstermijn was afgesproken, is om aan deze onderhandelingen meer tijd te geven.
Voorlopig kan het VK dus niet zelf onderhandelen over handelsovereenkomsten met andere landen, zoals de Verenigde Staten. Een grote teleurstelling voor Brexit-voorstanders, concludeert Politico.
Visserij is de enige sector die niet in de afspraken over de douane-unie is meegenomen. De heffingen en quota waar Britse vissers voor de export naar de EU mee te maken hebben, blijven gelden. Ook mogen de Europese vloten niet vissen in het water rondom het VK.
3. Noord-Ierland krijgt een andere status
De Noord-Ieren zijn de dupe van de overeenkomst. Zij stonden erop om na de Brexit op dezelfde manier behandeld te worden als de rest van het VK. Maar premier May heeft dit standpunt uit handen gegeven.
Op het moment dat het VK uit de douane-unie treedt en daarmee de EU-regels en afspraken van zich afschudt, blijft een deel van de Europese regels gelden voor Noord-Ierland. Dit betekent dat er douanecontroles op de zeegrens tussen Noord-Ierland het het Britse hoofdeiland zullen komen, wat de integriteit van het koninkrijk onder druk zet.
De zeegrens met de EU is de enige optie, omdat een zichtbare grens tussen Ierland (een EU-land) en Noord-Ierland (onderdeel van het VK) onwenselijk is. De twee landen hebben een lange geschiedenis van conflict dat tot een einde werd gebracht met het akkoord van Belfast. Het akkoord regelt dat beide laten nauw samenwerken. Een zichtbaar douanegrens zou dit bemoeilijken.
4. Financiële diensten: City verliest soepele toegang tot EU
Ook hier heeft het VK flink ingeleverd. De enige toegang voor financiële dienstverleners, zoals banken of vermogensbeheerders, tot de interne markt van de EU is via een zogenaamd systeem van ‘wederzijdse erkenning’. Dit betekent dat de toegang alleen verleend worden aan financiële firma’s die in hun land van herkomst vergelijkbare regels hebben aan die van de EU.
Dus als het VK de regels rondom bijvoorbeeld goed bestuur verzwakt, kan de EU al na 30 dagen besluiten om de licentie van een bank zoals HSBC in te trekken. Ook vallen veel activiteiten zoals commercieel bankieren buiten de boot, aldus de website Politico.
Het VK heeft al langer gepleit om een clausule aan dit raamwerk toe te voegen, waarbij licenties alleen na een consultatieproces ontnomen mogen worden. Maar hiervan is weinig overgebleven.
5. Erkenning rechten EU-burgers in het VK en Britten in de EU
Meer dan drie miljoen EU-burgers in het VK en meer dan één miljoen van VK-burgers in EU-landen behouden hun rechten om daar te blijven wonen. Ook mensen die tijdens de overgangstermijn naar de EU of het VK emigreren, zullen op dezelfde wijze worden behandeld. Dit blijkt uit de interpretatie van de overeenkomst door de nieuwszender CNN.
De enige nieuwe beperking geldt voor de Britten in de EU die naar een ander EU-land willen verhuizen. Het VK heeft voor nu haar pleidooi voor dit standpunt losgelaten, schrijft Politico.
6. Onafhankelijk Brexit-comité
Om toezicht te houden op het Brexit-proces en om de disputen tussen het VK en de EU op te lossen, wordt een nieuw comité opgetuigd. Hiervoor zullen 25 onafhankelijke vertegenwoordigers gekozen worden door het VK en de Europese Unie. Op deze wijze krijgt het Europese Hof van Justitie minder invloed, wat winst is voor het Verenigd Koninkrijk.
7. Unilateraal verbreken van de overeenkomst
“Om de overeenkomst te doen vervallen, moet of het VK of de EU een goed onderbouwde aanvraag indienen. Vervolgens zal het Brexit-comité uiterlijk binnen zes maanden hierover besluiten,” luidt de officiële tekst.
Dit is een bittere pil voor Brexit-voorstanders, omdat dit het VK de regie ontneemt om zelf te beslissen wanneer het de douane-unie verlaat, volgens The Guardian.