- Professionele handelaren maken vaak dezelfde psychologische fouten als particulieren, blijkt uit onderzoek.
- De meeste beleggers zijn overmoedig. Ze denken dat ze betere vaardigheden hebben dan in werkelijkheid het geval is.
- De angst om verliezen te lijden, kan leiden tot foute beslissingen met een negatieve financiële impact.
- Lees ook: Herwegen van je beleggingsportefeuille werkt, maar gebruik wel je gezonde verstand
Het voorkomen van psychologische valkuilen is voor professionele beleggers bijna net zo lastig als voor particuliere beleggers. Die conclusie trekt econoom Stefan Zeisberger op basis van onderzoek naar de omgang met risico’s onder beleggers.
Zeisberger is hoogleraar Finance aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en aan de Universiteit van Zürich in Zwitserland. Zijn onderzoek richt zich op beleggerspsychologie.
In een interview met het Amsterdam Institute of Finance, waarvoor hij een programma verzorgt over de psychologie van risico, vertelt Zeisberger dat de typische fouten die hij en zijn collega-onderzoekers zien bij financiële professionals vaak dezelfde fouten zijn die andere professionals én leken maken.
Dat geeft aan hoe lastig het is om vaak onbewuste psychologische factoren uit te schakelen bij het nemen van beslissingen.
Drie psychologische valkuilen blijken extra hardnekkig, zo concludeert Zeisberger.
1. Overmoed
“Een zeer dominante observatie is dat de meeste beleggers overmoedig zijn", zegt Zeisberger. “Ze denken dat ze betere vaardigheden hebben dan ze in werkelijkheid hebben en daarom doen ze te veel transacties. Als je denkt dat je superieure vaardigheden hebt en je in staat bent om de volgende Google, Facebook (slecht voorbeeld tegenwoordig), Microsoft of de volgende cryptomunt (om door te gaan met slechte voorbeelden) te kiezen, is het vaak zo dat dit mislukt.”
“Als onderzoekers gaan we dieper in op de vraag waarom beleggers overmoedig zijn", vervolgt hij. “Een van de dingen die we ontdekten, is dat mensen in het algemeen een selectief geheugen hebben. Mensen hebben de neiging om goede beslissingen en resultaten beter te onthouden dan slechte en ongelukkige uitkomsten, omdat we slechte gebeurtenissen onderdrukken. Dat is een overlevingsstrategie."
"Deze bevooroordeelde herinnering stimuleert overmoed, omdat je jezelf op basis van je herinnering vertelt dat je een geweldige belegger bent, ook al ben je helemaal niet zo goed.”
2. Verliesaversie
Een andere typische valkuil is verliesaversie, de angst om verliezen te lijden. Zeisberger: “Zelfs in situaties waarin financiële instellingen een serie beslissingen moeten nemen, of een reeks beleggingen overwegen, hebben ze de neiging zich te concentreren op het potentiële verlies van één van die beleggingen, in plaats van naar het hele plaatje te kijken".
“Zulk gedrag zorgt ervoor dat ook partijen die een lange beleggingshorizon hebben, te veel alleen naar de volgende maand of het volgende kwartaal kijken. Dit vermindert het potentieel van hun beleggingsstrategie.”
3. Verkeerde risicoperceptie
Een derde prominente valkuil betreft een verkeerde risicoperceptie. Dit betekent dat beleggers risico's verkeerd inschatten, te hoog of te laag, wat resulteert in suboptimale beslissingen.
Door deze cognitieve valkuilen, waar beleggers dus zeer regelmatig intrappen, gaat er veel rendement verloren. Zeisberger: “Er zijn veel data over beurstransacties beschikbaar en daarmee kunnen we analyseren wat individuele beleggers hebben gedaan. We kunnen zien hoeveel mensen soortgelijke fouten maken en dat de meeste individuele beleggers het slechter doen dan ze zouden kunnen."
"De gemiddelde belegger verliest ongeveer één tot twee procentpunt rendement per jaar in vergelijking met wat een goede strategie zou zijn. Dat scheelt in de loop van de tijd aanzienlijk.”
Zo wapen je je als belegger tegen psychologische valkuilen
“Psychologische vooroordelen kun je niet zomaar uitschakelen", zegt Zeisberger. “Ze zijn een vast onderdeel van het (onbewuste) gedrag van mensen. Daarom zou ik als eerste remedie bewustwording voorstellen. Als je simpelweg goed op de hoogte bent van mogelijke fouten en daar al een paar keer van hebt gehoord, dan ben je beter in staat om mogelijke risico's in de besluitvorming te signaleren.”
Voor beleggers is het ook verstandig om te documenteren welke keuzes je hebt gemaakt. Zeisberger: “Wanneer je opschrijft wat je hebt besloten en waarom je in een bepaalde richting hebt besloten, dan kun je jezelf niet achteraf voor de gek houden. Sommige beleggers doen dat door een soort dagboek bij te houden. Dat is vooral handig voor financiële instellingen die veel gelijksoortige beslissingen nemen.”
“Tot slot adviseer ik professionele partijen om goed te kijken naar de prikkels die vanuit het bedrijf worden gecreëerd", besluit de hoogleraar. “De meeste mensen vertonen niet per se suboptimaal gedrag, maar reageren op prikkels en op een cultuur die een onderneming creëert."
"Het instellen van de juiste maatregelen en prikkels helpt bij het creëren van een gezondere werkomgeving. Het is de taak van het hogere management om mogelijke fricties tussen verschillende afdelingen te verminderen, als die het gevolg zijn van uiteenlopende financiële prikkels.”