Standpunten over referenda zijn er tijdens deze verkiezingscampagne in oneindig veel soorten en maten, zo blijkt uit de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen.
Heel waarschijnlijk dat er eenvoudig een kabinetsplan komt voor een hervorming van de referendumwet, is het in ieder geval niet. Op elke flank zijn de partijen verdeeld.
Kort gezegd zijn er drie smaken waar de Nederlandse politieke partijen iets voor voelen: geen referendum, een bindend referendum en het correctieve referendum.
Wel is het duidelijk dat het Oekraïne-referendum veel stof heeft doen opwaaien. Bijna iedereen wil de huidige vorm, het raadgevende referendum, veranderen op de een of andere manier. Van de grote partijen is alleen de Partij van de Arbeid voorstander van het raadgevende referendum.
Geen referendum
Het CDA, VVD en SGP zijn helder in hun opvatting: in een representatieve democratie is volgens hen geen plaats voor referenda. “Door referenda groeit het cynisme over de politiek, zoals nu gebeurt door de manier waarop het kabinet met de uitslag van het Oekraïne-referendum omgaat. Daarom schaffen we in ons verkiezingsprogramma het raadgevend referendum af”, aldus het CDA.
Bindend referendum
Forum voor Democratie, PVV en VNL vinden juist dat er bindende referenda komen. Soms valt ook de term "naar Zwitsers model". Dat betekent grofweg dat er een aantal keer per jaar gestemd kan worden over een aantal parlementaire besluiten en burgerinitiatieven.
Een tussenweg wordt gevonden door D66, SP en Partij voor de Dieren, die pleiten voor een correctief referendum. Dat zou inhouden dat de bevolking een bindend referendum kan aanvragen middels een volksinitiatief, om zo een wetsvoorstel tegen te houden. D66 noemt nadrukkelijk dat zij niet voor een correctief referendum voor internationale verdragen zijn. SP en Partij voor de Dieren zijn dat wel.
Experimenteren
ChristenUnie en DENK nemen geen duidelijk standpunt in.
Tenslotte is er GroenLinks, die voorstander zegt te zijn van "nieuwe vormen van deliberatieve democratie". De partij is dus niet voor referenda, maar wil experimenteren met nieuwe manieren om argumenten te verzamelen.
"Deze benadering doet meer recht aan de complexiteit van maatschappelijke vraagstukken dan de ja-nee vraag in referenda", aldus de partij.